Birtingur - 01.01.1961, Side 20

í senn endurminningar hans og eins konar
uppgjör við fortíðina, en í þeirri þriðju
glímir hann við vandamál grafískrar listar
eða kannski öllu heldur þátt hennar í
listsköpuninni yfirleitt. Síðastnefnda bókin
var ekki gefin út fyrr en 1926 þegar
Kandinsky var orðinn kennari við Bau-
hausskólann í Dessau. Auk bókanna
þriggja ritaði Kandinsky allmargar grein-
ar í blöð og tímarit að ógleymdum grænu,
hvítu, gulu og svörtu leikþáttunum, en ég
veit ekki hvort þeir hafa verið settir á
svið nokkursstaðar. Allar þær ritsmíðar,
sem hér hefur verið lýst, eru lítt kunnar
almenningi. Aftur á móti kannast margir
við árbókina Der Blaue Reiter, sem
þeir Franz Marc og Kandinsky gáfu út
um skeið. Hún var líka einstakt plagg í
sinni röð. Hún fjallaði um tónlist, leiklist,
danslist og sitthvað fleira auk myndlistar-
innar. Einungis hinir beztu og gáfuðustu
listamenn virðast hafa verið ráðnir sem
höfundar. I heftinu sem gefið var út í
Miinchen 1912, rekumst við til að mynda
á dansarann Alexander Sacharoff og tón-
skáldin Arnold Schoenberg, Anton von
Webern og Allan Berg. Ég hef gerzt svo
djarfur að þýða stuttan kafla eftir Was-
sily Kandinsky úr Der Blaue Reiter árið
1914. Þessi kafli fjallar um vandamál
forms og listar og hljóðar svo í þýðing-
unni:
„Allir þeir hlutir, sem okkur mönnun-
um eru nauðsynlegir, þroskast í fyllingu
tímans. Eða svo að við orðum þetta á
annan veg: Sköpunarandinn — það mætti
fullt eins vel kalla hann abstraktandann
— nær tangarhaldi á einni sál, síðan
annarri og þannig koll af kolli ... og þetta
hefur löngun og innilega þörf í för með
sér.
Þessi löngun, þessi innri þörf, þetta afl
fær það hlutverk í hendur að skapa nýtt
gildi í huga mannsins, þegar aðstæðurnar
leyfa hnitmiðuðu formi að vaxa upp og
dafna. Nýja gildið fer að lifa í manneskj-
unni annaðhvort leynilega eða með sam-
þykki hennar.
Ósjálfrátt eða vitandi vits reynir mann-
eskjan frá þessari stundu að klæða nýja
gildið, sem lifir í henni í andlegu formi, í
búning veraldarinnar.
Slíka viðburðarás mætti kalla: ásókn and-
ans í veraldlega hluti.
Hér er efnið einskonar forðabúr. Þangað
leitar andinn og hefur á brott með sér
hverju sinni þær vistir, sem hann þarfn-
ast. Hann fer að eins og matsveinn, sem
ætlar að búa til góðan mat. Þetta, sem ég
nú hef nefnt, er skapandi þáttur lífsins,
hinn góði og jákvæði þáttur — sólargeisl-
inn.
Sólargeislinn orsakar þróun og fágun.
Sköpunarandinn liggur þannig falinn í
efninu og á bak við efnið. Oft á tíðum
er hann svo vandlega falinn, að einungis
fáir útvaldir koma auga á hann. Á hinn
bóginn er til fjöldi manna, sem ber ekki
einu sinni kennsl á andann þegar hann
birtist í andlegu formi. Nú á dögum
skynja t. d. margir andann í trúnni en
ekki í listinni. Heil skeið í veraldarsög-
unni hafa afneitað andanum, af því að
hann er ósýnilegur mönnunum að jafnaði.
Nítjánda öldin afneitaði honum og við
gerum það sjálf að mestu leyti enn þann
dag í dag. Fólkið lætur slá ryki í augu
sín.
18 Birtingur