Birtingur - 01.01.1961, Blaðsíða 82

breyzkan mann, en ekki ungkommúnista,
sem brann í skinninu eftir að fórna sér
fyrir hugsjónir flokksins og talaði aðeins
upp úr Prövdu. Hér kom aðeins pólitískur
mælikvarði til greina, ekki fagurfræði-
legur. Listir eiga að þjóna hugmynd-
um og pólitík flokksins og þjóðremb-
ingsstefnu ríkisins. Þetta er sú stefna,
sem Zdanoff markaði í tilskipun frá 14.
ágúst 1946, og er enn í gildi. Afleiðingin
varð alger einangrun listar í Sovétríkjun-
um frá list annarra þjóða um 10 ára
skeið, enda var sú síðarnefnda fordæmd
sem borgaraleg. örlítið tók að rofa til
eftir 20. þingið, og nú eru listviðskipti við
aðrar þjóðir mjög víðtæk og fjölbreytt.
Fyrir allmörgum árum urðu um það fjör-
ugar umræður í sovézkum tímaritum,
hvort rithöfundar ættu að byggja per-
sónur sínar upp úr empírísku efni, eða
hvort þeir ættu að byrja á að ákveða
hugmyndina í verkinu og klæða hana síð-
an í föt persóna og atvika. Þetta er hið
alvarlegasta vandamál. Marxismi kennir
að skynjun sé skilyrði fyrir allri hugsun.
En sovézkir bókmenntamenn fara öfugt
að: skírskota til raunveruleikans aðeins
að svo miklu leyti sem þörf gerist til þess
að klæða hugmyndina í form. Sovézkar
bókmenntir eru í rauninni allar apríorísk-
ar, þær fjalla ekki um lifandi líf fólksins
í landinu, heldur reka áróður fyrir pólitík
flokksins. Dúdíntseff fékk rækilega á
baukinn fyrir bók sína, „Ekki af brauði
einu saman“, vegna þess, að hann byggði
hana á staðreyndum, sagði sannleikann,
og ekkert nema sannleikann. Slíkt er yfir-
völdunum ekki þóknanlegt. Dúdíntseff tók
nefnilega alrangan pól í hæðina: hann
byrjaði ekki á því að kíkja í ályktanir
flokksins, og rak ekki áróður fyrir neinu
pólitísku vandamáli. Byrjaði alveg á öf-
ugum enda. Hann mátti taka vandamál
sitt til meðferðar, en aðeins með því að
sýna flokksmann, sem berst hetjulegri
baráttu og sigrar að lokum. Neikvæðar
staðreyndir má taka með, en aðeins í
tengslum við neikvæðar persónur, sem
verðskulda fyrirlitningu lesandans og bíða
aumlegan ósigur að lokum. Yfirvöldunum
var það t. d. þóknanlegt, að einn höfund-
urinn, Granín að nafni, tók til meðferðar
innri baráttu ungs verkfræðings um það,
hvort hann átti að hlýða kalli flokksins
og fara að vinna úti á landi, eða hvort
hann átti að láta eigin þægindi sitja í
fyrirrúmi og reyna að halda áfram að
vinna í höfuðborginni. Að sjálfsögðu bar
flokksskyldan sigur úr býtum. Þannig
bækur eru góðar, vegna þess, að þær
sanna mönnum, að hamingja þeirra er
fólgin í þjónustu við Flokkinn.
En þessar bókmenntir eru fjarlægar því
lifandi lífi, sem lifað er í landinu. Þær
eru lygar mestan part: fjalla um synd-
lausar hetjur flokksins og sýna, að þær
bera ætíð sigur úr býtum. Hin ægimikla
fjölbreytni mannlegs lífs og mannlegra
tilfinninga er lokað land fyrir þessum
bókmenntum. 1 þeim er sagt frá öllu eins
og það á að vera, ekki eins og það er.
Vissulega er það hlutverk bókmennta að
benda framávið, en þær eru ekki lengur
bókmenntir, ef þær fást aðeins við út-
listun á hugmyndum í stað þess að skýra
frá lífi manna og sýna með því, hvernig
hlutirnir eiga að vera. Á 19. öld og á
árunum fyrir byltinguna var mikil gróska
80 Birtingur