Birtingur - 01.06.1966, Blaðsíða 48

og vandlátri list þá er jafnframt ákvörðun
í því fólgin að leyfa öllu að vera list. Til er í
zen-búddískum fræðum þessi gáta og svarið
við henni: „Hefur hundur eSIi Búdda?" Svar-
iS er: „Neitaðu því eða játaðu og þú munt
glata þínu eigin Búdda-eðli“.
Þegar við stöndum andspænis leyndardómi
guðdómsins líkt og í gátunni, verðum við
alltaf að hvika óvissir milli beggja svaranna
sem möguleg eru. Aldrei leyfist okkur að taka
af skarið, annars missum við hið guðdómlega
í okkur sjálfum. Það sem ég hef á móti Cage,
er að hann tók ákvörðun. Þó að hann sé ágæt-
ur lærisveinn Zen-Búddismans hafa þessi tor-
lærðu sannindi farið framhjá honum.
Áður fyrr virtust mér möguleikarnir ótæm-
andi, en hugur minn var lokaður. Ár eru lið-
in, hugur minn er opinn, en ég hef ekki leng-
ur áhuga á möguleikum. Ég virðist áængður
með að raða stöðugt á nýjan hátt sömu mubl-
unum í sama herberginu. Hugur minn snýst
stundum um það eitt að koma hlutunum hag-
anlega fyrir í kringum mig, svo að ég geti
unnið. í mörg ár var ég vanur að segja, að
fyndi ég aðeins þægilegan stól mundi ég standa
Mozart á sporði.
Spurningin sem sífellt hefur sótt á hugann
undanfarin ár er þessi: í hve miklum mæli
getur maður slakað á taumunum og samt
haldið eftir síðustu leifunum, þannig að hægt
sé að kalla verkið manns eigið? Hver og einn
verður að finna sitt eigið svar, en til er saga
um Mondrían sem gæti varpað ljósi á það
sem fyrir mér vakir.
Einhver spurði, hvers vegna Mondrian notaði
ekki úðara í stðainn fyrir pensil, úr því að
hann málaði heila fleti í einum lit. Mondrían
fékk mikinn áhuga á málinu og reyndi undir
eins. Myndina skorti ekki aðeins svipmótið
af handbragði Mondríans, hún líktist ekki
einu sinni mynd eftir hann. Hafi menn ekki
reynt eitthvað svipað þessu skilja þeir þetta
ekki.
Orðið sem næst þessu kemst er e. t. v. snert-
ing. Fyrir mig a. m. k. virðist þetta vera svar-
ið, jafnvel þótt hún sé ekkert annað en skamm-
vinn tilfinning fyrir blýanti í hendi mér, þeg-
ar ég vinn. Ég er þess fullviss, að læsi ég tón-
list mína fyrir, meira að segja nákvæmlega,
yrði hún allt önnur.
En vandamál þess að vera listamaður kemur
aðeins upp, eftir að mikil vinna og endur-
minningar fara að gagnsýra líf manns. Proust
vissi ekki, hver efniviður hans var, fyrr en
ævi hans var nsætum öll. Hvað þú ert eða
verður, er öðrum e. t. v. ljóst, en aldrei sjálf-
um þér. Flaubert sagði við George Sand (þeg-
ar hann hafði skrifaðFrú Bovary), aðhannværi
ekki viss um, hvort hann langaði til að verða
rithöfundur. Þessi orð varpa ljósi á það sem
46
BIRTINGUR