Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1980, Blaðsíða 59

Tilvísunarfomöfn?
57
M. ö. o., íslensk nafnorð hafa m. a. þau setningarlegu einkenni að
geta staðið á eftir töluorði og lýsingarorði (og á undan sagnorði). Þetta
ætti að gefa örlitla hugmynd um hvað átt er við. Setningarleg einkenni
nafnorða má auðvitað ákvarða nánar og eins má fara með aðra orð-
flokka.
Beygingarlegu (og orðmyndunarlegu) einkennin eru vel þekkt, svo
að kannski er óþarfi að fjölyrða um þau hér (sjá um þau og tengsl
þeirra við setningarleg einkenni t. d. Borgstr0m 1958:56 o. áfr. og af
Trampe & Viberg 1972:110-111). Vegna þess sem á eftir kemur langar
mig þó að minna á að orð af sumum orðflokkum taka engum beyging-
um (það er raunar líka „beygingarlegt“ eða a. m. k. formlegt einkenni),
og auk þess eru beygingarleg einkenni ekki alltaf jafnskýr. Sum fallorð
taka t. d. litlum eða engum formbreytingum eftir föllum. Slík orð hafa
þó yfirleitt samsvarandi setningarleg einkenni og önnur orð af sama
flokki og þess vegna valda þau ekki teljandi erfiðleikum. Þannig getur
sérnafnið Þór t. d. staðið með forsetningum er taka með sér þágufall,
rétt eins og önnur fallorð, þótt það hafi ekki sérstaka þágufallsmynd,
og lýsingarorð eins og gjaldþrota og spurnarorð eins og hvaða standa
líka með fallorðum í ýmsum föllum, þótt þau taki sjálf engum breyt-
ingum:
(20)a Ég var að tala við |
. „ u' u-' í Haraldi
b Hann býr h]a ^
c
d
e
f Hver
( Hvaða maður
Það er erfitt að
Ég veit ekki til
er
feitur
gjaldþrota
, ( feitum
hjalpa j
manm
hvers
hvaða ráðgjafa
gjaldþrota
hann leitaði
Til viðbótar þessu má svo auðvitað nefna að í mörgum málum er lítið
um beygingar. í slíkum málum skiptast orð eigi að síður í flokka eftir
setningarlegum einkennum eða hegðun.
Loks er vert að víkja örlítið að merkingarlegu einkennunum. Eins
°g áður er rakið var oft treyst mjög á þau í umfjöllun um orðflokka í
eldri málfræðibókum. Síðar hurfu menn frá því að verulegu leyti, eink-
um fyrir áhrif formgerðarstefnumanna, enda var oft auðvelt að finna