Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Síða 233

Ritfregnir
231
Flestir kannast væntanlega við stam og margir vita sjálfsagt að stam er mjög
flókin talröskun sem oft er erfitt að vinna bug á. Stam hefst yfirleitt þegar börn
eru á aldrinum tveggja til fimm ára og þá er mikilvægt að geta greint á milli eðli-
legs hökts í tali hjá börnum og svo raunverulegs stams. Meginmarkmið rann-
sóknar Jóhönnu var einmitt að rannsaka greiningu og mat á stami og „þróa staðlað
kerfi til að greina og mæla stam íslenskra barna á aldrinum þriggja tU fimm ára“
(bls. iii).
Eins og algengt er um doktorsritgerðir í heilbrigðisvísindum er doktorsritgerð
Jóhönnu samsett úr nokkrum ritgerðum eða greinum sem eru tengdar samam með
fræðilegum yfirlitskafla. Að loknu efniságripi á íslensku og ensku kemur fræðilegi
yfirlitskaflinn (alls um 70 bls.). Þar er m.a. gerð grein fyrir markmiðum rann-
sóknarinnar, aðferðum og efnivið. Síðan eru helstu niðurstöður rannsóknanna
dregnar saman og ræddar og í lokin er ritaskrá og viðauki með ýmiss konar töflum.
Fræðilega yfirlitskaflanum fylgja síðan þær greinar sem Jóhanna hafði skrifað
um rannsókn sína. Sumar þeirra höfðu þegar birst þegar gengið var frá doktors-
ritgerðinni en aðrar biðu birtingar. Meðhöfundur þeirra allra var Roger J. Ingham,
leiðbeinandi Jóhönnu. Sú fyrsta nefnist „Have Disfluency-Type Measures
Contributed to the Understanding and Treatment of Developmental Stuttering."
Sú grein birtist upphaflega í American Joumal of Speech-Language Pathology
(14:260-273, 2005). Þar er gagnrýnið yfirlit yfir ýmsar matsaðferðir sem hafa
verið notaðar til að mæla hökt í tali ungra barna og ein meginniðurstaðan er sú oft
sé takmarkað gagn að þessu matsaðferðum þar sem þær slái saman eðlilegu hökti
og stami. Önnur greinin heitir „The effect of stuttering measurement training on
judging stuttering occurrence in preschool children who stutter." Hún birtist upp-
haflega í Joumal ofFluency Disorders (33:167-179, 2008). Þar er lýst þróun staðlaðs
þjálfunarkerfis fyrir mat á stami í íslensku, en markmið þess er að auka nákvæmni
þeirra sem meta stam, t.d. hjá leikskólabörnum. Áhrif þessara þjálfunar á íslenska
leikskólakennara voru rannsökuð og niðurstöður sýndu að þjálfunin skilaði mark-
tækt nákvæmara mati. Þriðja greinin nefnist „Accuracy of Parent Identification of
Stuttering Occurrence“ og hafði ekki komið út þegar gengið var frá doktorsrit-
gerðinni. Rannsóknin náði til um 20 foreldra íslenskra barna sem stama og sam-
bærilegs hóps foreldra barna sem stama ekki. Rannsóknin sýndi að báðir for-
eldrahóparnir voru glöggir að meta stam en foreldrar barna sem stama voru þó
marktækt nákvæmari. Fjórða og síðasta greinin heitir svo „Does Language In-
fluence the Accuracy of Judgments of Stuttering in Children." Sú grein hafði ekki
heldur birst þegar gengið var frá doktorsritgerðinni. Hún fjallar um mat banda-
rískra talmeinafræðinga á stami þeirra íslensku barna sem Jóhanna hafði tekið upp
á myndband og notað við rannsóknir sínar. Niðurstöðurnar sýndu að mat á stami
ungra barna er almennt ekki bundið við þekkingu á tungumálinu, þ.e. vanir tal-
meinafræðingar geta metið stam í tungumáli sem þeir kunna ekki.
Rannsóknir Jóhönnu eru mikið brautryðjandaverk á íslandi og hún er tví-
mælalaust mesti sérfræðingur landsins í stami. Hún starfar nú við nýja námsbraut