Vera - 01.12.1983, Blaðsíða 18

Með friðelskandi konum
Tildrögin að þessari frásögn eru þau að vikuna 8.—13. október, satég
fulltrúaráðsfund Alþjóðasamtaka lýðræðissinnaðra kvenna (ALK),
við vatnið Balaton í Ungverjalandi, sem fulltrúi Menningar og friðar-
samtaka íslenskra kvenna (MFÍK). Þarna voru saman komnar rúm-
lega 200 konur frá 111 þjóðlöndum, 5 alþjóðlegum samtökum og
svæðissamtökum og fulltrúi frá Alþjóðavinnumálastofnun Samein-
uðu Þjóðanna (ILO). Umræðuefnið var um það, hvernig til hefði tekist
við framkvæmd stefnuskrár 8. alþjóðaþings ALK sem haldið var í
Prag 1981. Þar var lögð áhersla á sem víðtækasta samstöðu meðal
kvenna; í baráttunni gegn yfirvofandi ógnun kjarnorkustyrjaldar; í
friðarbaráttunni; um samstöðu og stuðning við konur allra þeirra
þjóða sem búa við ofbeldi og kúgun; í baráttunni fyrir réttindum
kvenna; fyrir almennum félagslegum framförum og fyrir framkvæmd
takmarks „Kvennaáratugs Sameinuðu Þjóðanna: Jafnrétti, fram-
þróun, friður.“
Tilurð samtakanna
Áður en ég fjalla um fundinn finnst mér
nauðsynlegt að gera örlitla grein fyrir Al-
þjóðasamtökum lýðræðissinnaðra kvenna
og aðild Menningar og friðarsamtaka ís-
lenskra kvenna að þeim.
Stofnendur ALK voru konur frá mörgum
löndum sem allar áttu það sameiginlegt að
hafa verið í fangabúðum nasista í Ravens-
burg. Þessum konum hafði tekist að halda
með sér leynilegan fund 8. mars 1945, þar
strengdu þær þess heit að ef þær slyppu
lifandi úr fangabúðunum skyldu þær beita
sér fyrir stofnun alþjóðlegra kvennasam-
taka sem hefðu varðveislu alheimsfriðar á
stefnuskrásinni.
Konurnar sluppu lifandi úr fangabúðun-
um og fóru hver til síns heima. Þær stóðu
við heit sitt og 1. desember 1945, boðuðu
þær til stofnfundar Alþjóðasambands lýð-
ræðissinnaðra kvenna, í París. Á þessum
fundi var Laufey Valdimarsdóttir formaður
Kvenréttindafélags íslands. Hún sendi
heim upplýsingar frá fundinum, en auðnað-
ist ekki að fylgja þeim eftir heima, því hún
lést í París 9. desember 1945.
Mme Eugénie Cotton var kjörinn formað-
ur samtakanna. Hún var prófessor í efna-
fræði við Parísarháskóla, nemandi Curie
hjónanna, sem fjórum árum áður voru for-
vígismenn og fyrstu forsetar Heimsfriðar-
ráðsins.
Á Islandi var hljótt um stofnun þessarra
merku samtaka, enda þótt Laufey Valdi-
marsdóttir hefði tekið þátt í stofnun þeirra
og skjöl frá ALK væru send Kvenréttinda-
félagi íslands.
Þóra Vigfúsdóttir var stödd í Kaup-
mannahöfn 1948, var henni þá boðið að
sitja fund ALK, sem haldinn var í Stokk-
hólmi. Þegar hún kom heim stofnaði hún
Friðarnefnd kvenna, sem varð aðili að ALK.
Árið 1951 voru svo Menningar og friðar-
samtök íslenskra kvenna stofnuð, að til-
hlutan Friðarnefndarinnar sem þá hætti aö
starfa.
Alþjóðleg mótmæli
Forvígiskonur ALK voru mikilvirkar og
beittu sér gegn hverskonar hernaðarað-
gerðum. Árið 1950 sendu þær nefnd
kvenna til Kóreu til að kanna hvort rétt væri
að bandarískir hermenn fremdu þar stríðs-
glæpi. í nefndinni voru konurfrá 17 ólíkum
löndum. Eftir ferðina sendu þær frá sér
skýrslu og þóttu niðurstöður hennar æði
hrollvekjandi, en þær lýstu skelfilegustu
hryðjuverkum bandarískra hermanna. Þar
sem Kóreu-styrjöldin var háð undir fána
Sameinuðu þjóðanna, var ekki furða þó
skýrslan skapaði talsverðan úlfaþyt er hún
kom út í ársbyrjun 1951. Fastafulltrúa ALK
hjá Sameinuðu þjóðunum var vikið þaðan.
ALK var gert brottrækt frá Vín þar sem það
hafði haft aðsetur sitt og forseti samtak-
anna Mme Cotton var hneppt í fangelsi, svo
og fulltrúi Vestur-Þýskalands í Kóreunefnd-
inni. Breski fulltrúinn var dæmdur til dauða
fyrir landráð vegna ferðar sinnar til Kóreu
og aðildarinnar að skýrslunni.
Þessi mál vöktu alheimsathygli og leiddu
til mótmæla um allan heim. Það var einmitt
eitt af fyrstu verkefnum Menningar og frið-
arsamtaka íslenskra kvenna, að mótmæla
þessum dómum svo og að gefa út Kóreu-
skýrslunaá íslensku.
Hin alþjóðlegu mótmæli báru þann ár-
angur að konunum var fljótlega sleppt úr
fangelsi. Sæti sitt hjá Sameinuðu þjóðun-
um fengu samtökin aftur nokkrum árum
síðar. Þau hafa nú: ráðgefandi stöðu hjá
Efnahags- og félagsmálastofnun Samein-
uðu þjóðanna (ECOSOC); ráðgefandi
stöðu B hjá Mennta- og vísindastofnun
Sameinuðu þjóðanna (UNESCO), þau
hafa einnig ráðgefandi stöðu hjá Barna-
hjálþ Sameinuðu þjóðanna (UNICEF), eru
á sérstökum lista hjá Alþjóðavinnumála-
stofnun Sameinuðu þjóðanna (ILO) og
starfa náið með Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnuninni (WHO) og Matvæla- og land-
búnaðarstofnuninni (FAO). Alþjóðasam-
tökin hafa alltaf tekið virkan þátt í starfsemi
Sameinuðu þjóðanna á öllum þessum
sviðum.
Með daglega framkvæmd samtakanna
fer skrifstofan, sem var boðið hæli í Berlín
er hún var hrakin frá Vín. Einu sinni á ári eru
haldnir fundir þar sem eiga sæti fulltrúar frá
öllum heimshlutum. Annað hvert ár eru
haldnir fulltrúaráðsfundir, en þar eiga sæti
1-2 konur frá hverju aðildarfélagi og á
þriggja til fjögurra ára fresti er haldið heims-
þing.
18