Vera - 01.12.1983, Blaðsíða 48

, syiL
Lokaæfing
Leikrit eftir Svövu Jakobsdóttur
[ leikritinu Lokaæfingu1 fjallar Svava Jak-
obsdóttir um margt í lífi okkar nútíma-
manna. Aðaláhersla verksins liggur á sam-
bandi hjónanna, Ara oa Betu, og afstöðu
þeirra til hvors annars. Ileikritinu er sýndur
eiginmaður, Ari, sem vill eiga konu sína
einn og til að undirstrika það lætur höfundur
hann byggja sitt eigið kjarnorkubyrgi. Þang-
að getur svo Ari dregið konu sína með sér í
algera einangrun. Og um leið fær Svava
gott tækifæri til að sýna fram á hættuna
sem kjarnorkuvopn skapa. Jafnframt liggur
vel við að fjalla um áhrif innilokunar og ein-
angrunar á mannskepnuna.
Leikritið Lokaæfing gerist í kjarnorkubyrgi
þeirra Ara og Betu. Byrgið og stríðshættan
eru ytri rammi verksins og skapa þrúgandi
stemmningu. Hjónin minnast bæði á Híró-
síma og Ari lýsir fyrir Betu áhrifum kjarn-
orkusprengju á manneskjur og umhverfi.
innilokunin og tilhugsunin um kjarnorku-
styrjöld og eyðingu alls lífs á jörðu valda því
að Beta endurmetur líf sitt og samband
þeirra hjónanna. Hún sér hversu innantómt
líf hennar hefur verið og hvernig hún hefur
smám saman gefið allt sitt einkalíf upp á
bátinn fyrir Ara. Og áhorfandinn sér konu,
sem er ekki sjálfstæð vera, heldur einungis
hluti af lífi eiginmanns síns.
Ari og Beta hafa búið sér til sögu. Sú
saga sýnir mjög vel hvernig hlutverkaskipt-
ingin er á milli þeirra. (sögunni er Ari fyrst
aleinn eða þar til hann eignast konu. Og
hann er gerandinn, hann á bát og árar og
fer út á sjó og hann á konu. Konan í sögunni
er hins vegar aðeins til fyrir manninn:
Og konan var fjölkunnug og gat
brugðið sér í allra kvikinda líki. Þeg-
ar hann var svangur breytti hún sér
í fisk sem synti við borðstokkinn svo
hann gæti veitt hana sér til matar og
þegar hann var þreyttur þá breytti
hún sér í fugl sem söng hann í svefn
og breiddi yfir hann vængina og
varði hann fyrir sjógangi og áföllum
meðan hann svaf, en þegar hún var
kona, þá var hún hvorki fugl né fisk-
ur. . . (bls. 29-30).
Konan er hvorki fugl né fiskur „heldur
bara kona“ (bls. 30). Þessa sögu ætlar Ari
sér að láta rætast og að því rær hann árum
sínum eins og kemur í Ijós strax í upphafi
verksins. Þegar Beta spyr hvort hún eigi
bara að dúsa í byrginu þá svarar Ari: „Vita-
skuld. Það er meiningin með þessu öliu
sarnan." (bls. 21). Og þegar Beta sér loks
brjálæðið í gerðum þeirra og ætlar að yfir-
gefa Ara og halda upp bendir hann henni á
að þessi saga sé sagan þeirra beggja. Beta
getur ekki farið.
Margt fleira í Lokaæfingu er þess virði að
um það sé fjallað, t.d. merking þess er Ari
drepur Lilju vallarins og orð Betu eftir það
um að nú geti ekkert bjargað þeim nema
sprengjan. En það verður ekki gert hér
—
Sýnt á Litla sviði Þjóðleikhússins
Leikstjóri: Bríet Héðinsdóttir
Leikmynd: Birgir Engilberts
- ----------------------------'
heldur vikið að sýningunni sjálfri. Sú um-
fjöllun verður þó einungis huglægt mat
undirritaðar.
Sýningin fer hægt af stað og engin átök
eiga sér stað fyrr en í seinni hluta hennar.
Þessi stígandi og tilbreytingarleysið draga
áhorfendur inn í heim leiksins, þannig að
þeir skilja vel hugarástand Betu og þegar
henni fer að leiðast aðgerðarleysið í byrg-
inu. Ari er persóna sem ekki vekur samúð
áhorfenda, þeir fá frekar óbeit á þessari
eigingjörnu manneskju. En þegar tekur að
halla undan fæti hjá honum og hann veröur
ósjálfbjarga, vaknar meðaumkun með hon-
um. Þau Beta og Ari verða trúverðugar per-
sónur í túlkun þeirra Eddu Þórarinsdóttur
og Sigurðar Karlssonar. Auk Ara og Betu
kemur tvítug stelþa, Lilja, fram í leikritinu.
Hún er leikin af Sigrúnu Eddu Björnsdóttur.
Þessi persóna er ekki eins sannfærandi og
hinar tvær, hvorki frá höfundarins hendi né
leikkonunnar. Lilja er óeðlilega barnaleg í
túlkun Sigrúnar og setning eins og „Varstu
ung gefin Njáli“ (bls. 64) hljómar ankanna-
lega af vörum þessarar persónu. En þótt
Lokaæfing sé ekki gallalaus þá er sýningin í
heild virkilega góð og þess virði að sjá.
Með leikritinu Lokaæfingu hefur Svava
Jakobsdóttir bætt enn einu verki um líf og
stöðu kvenna í frábært ritsafn sitt.
Se.
1 Svava Jakobsdóttir. Lokaæfing,
Reykjavlk, Iðunn 1983.
48