Vera - 01.01.1984, Síða 30

Mynd eftir Gerardter Borch
Viö erum alltaf aö f ramleiöa og endurfram-
leiða okkar mannlega umhverfi. Viö fram-
leiðum t.d. börn (fólksframleiðsla) og þ.a.l.
allt vinnuafl. Ef við gerðum þetta ekki þá
væri engin vöruframleiðsla til og ekkert
efnahagslíf. Þau störf sem unnin eru inni á
heimilunum, og þá fyrst og fremst af kon-
um, eru því undirstaða samfélagsins, það
sem heldur því uppi en ekki vörufram-
leiðslan. Engu að síður er okkur talin trú
um að fjölskyidan, heimilin og einkalífið
komi efnahagslífinu ekkert við og sé per-
sónulegt mál okkar hvers um sig. Okkur er
talin trú um að fjölskyldan standi utan við
hagkerfið.
Þessi skilningur sem þarna er á ferðinni
elur á því að störf kvenna á heimilunum
séu einskis viröi og ekki unnin í þágu sam-
félagsins heldur í þágu þeirra einstaklinga
sem tilheyra fjölskyldunni. Þetta hefur svo
aftur áhrif á það hvernig þessi störf eru
metin til launa þegar farið er að vinna þau
úti í samfólaginu. Þau þykja lítils viröi og
hreint ekki ábyrgðarfull. Þetta er hins veg-
ar nauðsynleg vinna sem ekkert samfélag
getur verið án og það verður að meta hana
að verðleikum.
Einkalíf og
opinbert líf
Hið efnahagslega hlutverk fjölskyldunn-
ar er hulið í auðvaldssamfélaginu en svo
hefurekki alltaf verið. í þræla- og lénssam-
félaginu var það augljóst, öll framleiðsla
fór fram á heimilinu eða í tengslum við það
og var haldið uppi af því fólki sem því til-
heyrði (þrælar tilheyrðu heimilinu rétt eins
og búpeningurinn). Á árdögum auðvalds-
skipulagsins gilti þetta líka og hin upp-
rennandi borgarstétt mat fjölskylduna
mikils því hún var uppspretta vinnunnar og
gróðans. Eli Zaretsky heldur því fram að
varla hafi verið greint á milli fjölskyldunnar
og heims vöruframleiðslunnar fyrr en á 19.
öld. Skiptingin þarnaá milli hafi fyrst orðið
til með iðnvæðingunni. Þá myndaðist sú
gjá sem síðan hefur staðið óbrúuð, gjáin
milli vinnumarkaðarins og einstaklings-
bundinnar vinnu kvenna á heimilunum,
milli hins opinbera lífs og einkalífsins, milli
vinnu og lífs.
Aðskilnaður fjölskyldunnar og heims
vöruframleiðslunnar hefur m.a. haft það í
för með sér að frftfmi í einhverjum mæli er
orðinn eign fjöldans svo og leitin að per-
sónulegri fullnægingu og tilgangi. í þræla-
og lénssamfélaginu var þetta eign fá-
mennrar yfirstéttar. Mikið af þessari leit fer
fram í einkalífinu, og þá ekki hvað síst inn-
an fjölskyldunnar. Það sem einkennir
hana er vitundin um það að vera einstak-
lingur, að standa einn utan samfélagsins
án nokkurrar vissu um hlutverk sitt eða
stöðu innan hinnar skipulögðu heildar.
Sá klofningur sem ég hef talað hér um,
þ.e. klofningurinn milli vinnu og lífs, milli
einkalífs og opinbers lífs gildir síður um
konur en karla. Fyrir konur er heimilið
bæði vettvangur vinnu og einkalífs og það
fer ekki hjá því að þetta hafi mótað þær.
Þær greina síður þarna á milli og fylgja
þ.a.l. ekki alveg viðteknum leikreglum
sem fram til þessa hefur verið talið Ijóður
á ráði þeirra. (Hver kannast ekki við það að
konur séu taldar rugla tilfinningum og
einkalífi saman við mál sem séu þessu
tvennu óviðkomandi?) Þær aðskilja síður
vinnu og líf.
Hinn aukni frítími alls launafólks var for-
senda þess að hægt væri að koma á fót
raunverulegu einkalífi. Aðskilnaður vinnu
og fjölskyldu er ekki nóg eitt sér, það verð-
ur líkaað veratími til annars en brautstrits.
Kapítalistarnir voru tilbúnir til að auka frí-
tíma verkafólks að því marki sem hentaði,
þ.e. ekki meira en svo að þeir gætu haft
góða stjórn á vinnuaflinu. í rauninni var
átta tíma vinnudagur orðin viðmiðun í
Vestur-Evrópu þegar árið 1930, þó svo að
hann hafi ekki náð fram að ganga hér á
landi enn þann dag í dag, nema á pappírn-
um. Síðan þá hefur vinnustundunum ekki
fækkað þrátt fyrir stórstígar tækniframfarir
sem gera það mögulegt.
Tilurð og mikilvægi einkalífs helst í
hendur við það að kapítalistarnir hafa
minni möguleika en áður á því að fjárfesta
í hinni nauðsynlegu vöruframleiðslu (mat-
vælaframleiðsla eða annað sem nauðsyn-
legt er til hins daglega viðhalds). Nú fara
þeir að spila inn á einkalífið og reyna að
selja fólki ýmislegt sem tengist t.d. íþrótt-
um, heilsufari, menningu, sálarlegri heill
o.s.frv. Samhliða þessu tekur sjálfsímynd
fólks að breytast, hún byggist ekki lengur
eingöngu á vinnu eða eign heldur á neysl-
unni. Það er enginn maður með mönnum
nema hann eigi hús og bíl og litasjónvarp
og stereotæki o.fl. Margir fara að líta á
neysluna sem hið endanlega markmið í
stað þess að sjá hana sem eitthvað tengt
Neyslan í
öndvegi
30