Vera - 01.07.1988, Blaðsíða 10

því að það eru
engin takmörk fyrir
þeim ótakanlegu úr-
ræðum sem ímyndun-
arafl manna grípur til
þegar þeir þurfa að
hefja sig yfir aðra.
Það er af þessari
östæðu sem það er
svo geysilega mikil-
vægt fyrir karlmann í
valdastöðu, sem
verður að sigra og
drottna, að hafa það
ö tilfinningunni að
mikill hluti fólks,
reyndar hdlft mann-
kynið, sé frö nöttúr-
unnar hendi óæðra
honum sjölfum. Það
hlýtur reyndar að vera
ein meginstoðin undir
valdi hans."
— Virginia Woolf
samfélagsins, þótt slíkar hugmyndir hafi að sjólf-
sögðu verið óður ó ferð.
I Ijósi sérstöðunnar viljum við horfa ó heiminn af
sjónarhóli kvenna og spyrja alltaf hvernig hver ein-
asta ókvörðun kemur við hag kvenna og barna. Við
viljum hafa okkar gildismat að leiðarljósi en rann-
sóknir hafa leitt í Ijós að það er annað en mat karla.
Heimurinn hefur allt of lengi verið séður í gegnum
einglyrni karlmennskunnar og ekki seinna vænna að
opna bæði augu, helst mörg augu.
Lakari staða kvenna
Kvennabaróttan ó Vesturlöndum hefurfró upphafi
gengið út fró þeirri staðreynd að félagsleg staða
kvenna er mun lakari en staða karla. Fyrstu konurnar
sem vitað er til að hafi sett fram kröfur í þógu kvenna
vildu fyrst og fremst réttindi; rétt til menntunar, kosn-
ingarétt, réttyfirbörnunum, rétttil hjónaskilnaða, yf-
irróð yfireignum og launum o.s.frv. Slíkar kröfur komu
bæði fram hjó Abigail Adams 1776 og hjó Olympe
de Gauges og Mary Wollstonecraft í frönsku stjórn-
arbyltingunni 1789—1795.
Kvenréttindahreyfingunni tókst að hrinda flestum
lagahindrunum úr vegi, þótt ýmislegt yrði eftir. Þrótt
fyrir það er staða kvenna ó Vesturlöndum nú, að ekki
sé talað um veröldina alla, mun lakari en karla og
nægir þar að minna ó laun, eignir og hlutdeild í ríkj-
andi stofnunum þjóðfélagsins. Það þarf vart að rök-
styðja eða eyða orðum í þó staðreynd að lakari
staða kvenna mun enn um sinn verða drifkraftur
kvennabaróttunnar.
Konur greinir hins vegar ó um orsakir þess að staða
kvenna er lakari en karla. Skýringarnar eru margar,
allt fró því að þetta sé konum sjólfum að kenna yfir
í efnahagskerfið og karlveldið. Það er auðvitað ekk-
ert einfalt mól að skýra stöðu kvenna og verður
aldrei gert til fullnustu. Sumir hafa leitt líkur að því að
endur fyrir löngu hafi karlmenn hrifsað völdin af kon-
um og hafi æ síðan verið að verja vald sitt. Aðrir
benda ó að þróun samfélaganna ó forsögulegum
tíma yfir til fastrar búsetu, hafi leitt til aukinna barn-
eigna kvenna og þar með gert þeim erfiðara fyrir um
að öðlast óhrif og völd. Enn aðrir benda ó aukna
samkeppni um fæðuna og auðinn sem leiddi af sér
styrjaldir og ógnanir. Varnir lentu í höndum karla og
þær kröfðust skipulagningar sem síðan nóði til alls
samfélagsins. Friedrich Engels benti ó að tilkoma
einkaeignarinnar og ríkisvaldsins hefði svipt konur
völdum og þannig mætti ófram telja.
Konur 19. aldarinnar litu flestar ó kúgun kvenna
sem hluta af þeirri kúgun sem allur almenningur mótti
sæfa. Karlmenn ó 18. og 19. öld sóttu í hendur að-
alsins embætti, kosningarétt og þjóðfélagsleg óhrif
en konurnar sótu þó eftir. I dag vitum við meira um
þjóðfélagið og þjóðfélagsgerðina og það er al-
mennt viðurkennt að staða kvenna sé hluti af samfé-
lagsgerð, sem einkennist af hinu svokallaða karl-
veldi. Lítum nónar ó það.
Karlveldið
Hugmyndin um að einhvers konar kerfi eða and-
stæðingur héldi konum niðri og stæði í vegi kvenfrels-
is kom fram ó 19. öldinni hjó einstaka konum. Flestar
kvenréttindakonur sóu kvenfrelsið þó sem spurningu
um formleg réttindi eins og óður er nefnt. Konur eins
og Florence Nightengale og Charlotte Perkins Gil-
man litu þó svo ó að miklu meira þyrft til, hugarfars-
byltingu bæði karla og kvenna ósamt öðrum breyt-
ingum.
Menn ó 19. öld sem rannsökuðu forsögulegan
tíma og fornöldina skilgreindu feðraveldið eða karl-
veldið (patriarkatið) sem samfélag þar sem karlar
réðu flestu. Þar mó nefna Bachoven og Engels.
Sósíalistar skóru sig hins vegar úr hvað varðaði
spurningar um andstæðinginn. Þeir sögðu sem svo
að efnahagskerfið (kapitalisminn) væri andstæðing-
ur kvenna alveg eins og karla og að aðeins þyrfti að
breyta því. Byltingar, fasismi, styrjaldir, uppreisn
kvenna og rannsóknir 20. aldarinnar urðu til þess að
kenningarum karlveldið, sem mikill hluti kvennahreyf-
ingarinnarfellst ó í einni eða annarri mynd fengu nýtt
innihald.
Byltingarnar sem óttu að frelsa verkalýðinn sýndu
svo ekki varð um villst að þær voru byltingar karla.
Staða kvenna í svokölluðum sósíalískum ríkjum er síst
betri en annarra kvenna og þar eru konur afar sjald-
séðarmeðal róðamanna. Nýttefnahagskerfi breytti
þar litlu um. Fasistahreyfingar, sem nóðu völdum milli
stríða, voru sérdeilis fjandsamlegar konum í hug-
myndafræði sinni og starfshóttum. Um styrjaldirnar
miklu voru konur ekki spurðar. Af þessu öllu hlutu
spurningar að vakna. Kenningin um karlveldið varð
til. Kenningin um það að öllum ríkjum heims sé stjórn-
að af fómennum hópi karla. Einstaka konur komast
inn fyrir dyr og til einhverra óhrifa ef þær hlíta lög-
mólunum.
Karlveldið ræður stjórnkerfinu, herjum, atvinnulíf-
inu og verkalýðshreyfingunni. Karlar eiga landið og
oftast er hagur heimilanna undir tekjuöflun þeirra
kominn. Innan karlveldisins gilda ókveðnar reglur og
samstaða. Það sér til þess að konur komast afar
hægt ófram til betri kjara og óhrifa. Þegar konur hafa
komist ó skrið hefur verið gripið til stjórnvaldsað-
gerða. Konum var bannað að sjóst fleiri en 5 saman
utan dyra í Frakklandi 1795 og þar með var kvenna-
hreyfing byltingarinnar kveðin í kútinn. Réttindi
kvenna voru afnumin ó Italíu og í Þýskalandi nasism-
ans og Stalín bannaði ýmislegt það sem óunnist
hafði í byltingunni í Sovétríkjunum. Konur hafa verið
sendar inn og út af vinnumarkaðnum eftir þörfum
karla. Karlveldið hagnast ó lakri stöðu kvenna og fær
ókveðna þjónustu. Atvinnulífið nærist ó lógum laun-
um kvenna og þjónustan heima fyrir gerir mörgum
karlinum kleiftað koma sérófram. Þó mó ekki gleyma
því að það er sterkur þóttur í aldagamalli sjólfsmynd
karla að standa konum ofar að valdi og óhrifum.
Karlveldið hefur beitt ýmsum róðum gegn konum,
auk stjórnvaldsaðgerða t.d. hefur sögu kvenna
markvisst verið haldið utan sögubóka, en það að
konur þekkja ekki sögu sína dregur úr sjólfsvitund
þeirra og samkennd. Þó hefur t.d. sólfræðingurinn
Berit Ás greint hvaða aðferðum er beitt í samskiptum
við konur. Konur eru t.d. gerðar hlægilegar, ekki er
hlustað ó þær, upplýsingum er haldið fró þeim, alið
ó sektarkenndinni, móðurhlutverkinu er beitt (ýmist
of eða van) o.s.frv.
Öllu þessu hafa konur verið að gera sér grein fyrir
og ótta sig ó því að eina leiðin til að breyta þessu er
að konur standi saman, öðlist völd og verði svo sýni-
legar í samfélaginu og sögunni að þær verði ekki
þaðan hraktar.
Hugmyndirnar um karlveldið eru sterkur þóttur í
hugmyndafræði Kvennalistans og tilvist okkar sem
stjórnmólaafls besta sönnun þess að við teljum okkur
þurfa að fara okkar eigin leiðir, aðrar leiðir en hing-
að til hafa verð farnar. Það skal að lokum tekið fram
að með hugtakinu karlveldi er verið að tala um kerfi
en ekki einstaklinga. Við erum þó auðvitað öll meira
og minna mótuð af þessu kerfi enda alin upp ( því.
10