Vera - 01.07.1988, Blaðsíða 19

Klaka-
hallir
þiðna
I fimbulvetri kaldastríðsins komst hitastig íslenskra
stjórnmóla langt niður fyrir frostmark og þjóðin sat
uppi með freðið flokkakerfi. A sjöunda óratugnum
tóku hlýrri vindar að blósa og þíðan myndaði
læki sem seitluðu umhverfis klakahallirnar fjórar.
Enginn þeirra varð að sterkum straumi, heldur ólm-
uðust þeir um allt og stefndu í ýmsar óttir.
Flestar tilraunir til að endurnýja flokkakerfið hafa
orðið ó vinstri væng stjórnmólanna, oftast með
það fyrir augum að skapa sterkan jafnaðar-
mannaflokk óhóðan kreddum bæði kommúnisma
og kratisma. Af þessum toga var Möðruvallar-
hreyfing og Samtök frjólslyndra og vinstri manna,
og jafnvel Þjóðvarnarflokkurinn óður í vissum skiln-
ingi. Á þessum óratug hafa orðið tvær flokka-
myndanir sem ganga í aðra ótt; í bæði Bandalagi
jafnaðarmanna og Borgaraflokknum sameinuðust
hugmyndir um valddreifingu og „sterkan mann" ó
tvo ólíka vegu, bóða skondna. Þannig leitar breyt-
ingavilji íslenskra kjósenda í ýmsar óttir; það eitt
er öruggt að þeir vilja losna úr frostböndum
kaldastríðsins.
í kosningunum 1978 kom fram sterkur umbótavilji
kjósenda. Fylgisaukning A-flokkanna opnaði þeim
sögulegt tækifæri til að slíðra sverðin og taka
frumkvæði íslenskra stjórnmóla úr höndum hægri-
aflanna. En hinn sögulegi arfur klofnings og ótaka
reyndist þyngri ó metunum en kall tímans og tæki-
færið til að móta framtíðina, enda varð dómur
kjósenda þungur í kosningunum órið eftir. I þessu
tómarúmi gat Kvennaframboðið unnið sig í einu
vetfangi upp í „marktæka stærð".
í Kvennaframboði og Kvennalista gótu ýmsir
þeir straumar fundið sér farveg sem myndast
höfðu í þíðu undangengins óratugs. Meginstraum-
urinn var vitaskuld nýja kvennahreyfingin, en hún
hafði líka blandast rækilega öðrum straumum sem
oft eru kenndir við maí 1968: Uppreisn gegn vald-
boði, umhyggja fyrir gildi hins nóna lífs og fyrir
umhverfinu, trú ó að hægt sé að nýta tæknifram-
farir nútímans til betra lífs en hins þríeina kapp-
hlaups eftir gróðaaukningu, stöðutóknum og víg-
búnaði. Þessir straumar hafa borið með sér lífs-
kraft í þó grasrót sem nú dafnar og breiðist út, ó
meðan klakahallirnar bróðna hægt og örugglega
í þíðunni.
Galdur Kvennalistans er kannski fyrst og fremst
fólginn í vinnubrögðum, sem eru skýrari boðberi
róttækra umbreytinga en byltingarsinnuð vígorð,
og svo þeirri kurteislegu ósvífni að svara þrúgandi
umburðarlyndi nútíma kvennakúgunar með hreinu
kvennaframboði. Það hefur ekki síst orðið Kvenna-
listanum til lífs, að mólsvarar hans hafa haldið
þeim stíl, sem lagt var upp með, en ekki lótið
plata sig til leynimakks né hlutdeildar að ókvörð-
unum, sem gömlu freðýsurnar segja „erfiðar" en
eru í raun svo ósköp auðveldar af því að þær eru
ekkert annað en framlenging ó þeim leikreglum
sem hafa skapað ójöfnuðinn í samfélaginu. Þess
vegna stendur Kvennalistinn nú með pólmann í
höndunum og allt bendir til þess að eftir næstu
kosningar upphefjist sannkallað mæðraveldi í ís-
lenskum stjórnmólum og karlarnir gangi í þau störf
sem konurnar úthluta þeim.
Það verður þyngsta prófraun Kvennalistans, því
að það þarf sterk bein til að þola sigur. Þingmenn
annarra flokka gaukuðu þvi að mér um daginn að
þingkonur Kvennalistans hefðu dregið af sér, þeg-
ar Ijóst var að þriðjungur þjóðarinnar Ijær þeim
fylgi sitt í skoðanakönnunum. Mér hefur fundist
bera ó þeirri tilhneigingu, að fögur orð og Ijóðræn
komi í stað skýrra svara við þeim spurningum sem
menn spyrja mólsvara stærsta stjórnmólaaflsins.
Póesían er nauðsynleg í stjórnmólum, en hún mó
ekki koma í stað skýrrar stefnu og ókveðinna að-
gerða. Að mínu mati verður Kvennalistinn að
skynja sig sem hinn hvítfexta hluta þess straums
sem hefur sameinast að baki þeim, sama straums
og óður skóp verkalýðsflokkana og er krafa hins
almenna manns um jöfnuð lífsgæðanna og mögu-
leika einstaklinganna til að njóta hæfileika sinna
og móta nónasta umhverfi sitt. Kvennalistinn hefur
tækifæri til að beita önnur félagshyggjuöfl móður-
legri umvendni og skipa þeim af hlýju en þó
ókveðni að hætta að slóst og taka til í strókaher-
berginu og ganga siðan saman til stofu og vísa
boðflennum frjólshyggjunnar kurteislega en ókveð-
ið ó dyr.
Gestur Guðmundsson.
Gestur Guðmunds-
son er þekkt andlit úr
vinstri hreyfingunni og
hefur skrifað mikið um
þjóðfélagsmdl. Hann
var erlendis þegar
Kvennaframboðið
kom fram og fylgdist
því með tilurð þess úr
fjarska. Hann hefur
skrifað talsvert um
Kvennalistann í blöð
og tímarit.
19