Vera - 01.07.1988, Blaðsíða 16

,,Allri endursköpun í
samfélaginu stendur
gífurleg ógn af því
viðhorfi að takmark
og tilgangur sé eitt en
aðferðin og leiðin eitt-
hvað allt annað.
Reynslan kennir okkur
að tilgangurinn og
meðalið verða ekki
aðgreind. Þær að-
ferðir — meðöl — sem
beitt er verða óað-
skiljanlegur hluti þess
lokatakmarks — til-
gangs — sem að er
stefnt; þær hafa óhrif
ó það og móta og þar
kemurað tilgangurog
meðal verða ekki
sundur skilin."
— Emma Goldman
meiri þekkingu á Samtökunum og geta lagt mat á
aðgerðir út frá því sem hefur verið gert áður. Það að
hafa verið á fyrsta fundinum er mikilvægt því það er
eins og það gefi orðum þeirra kvenna sem þar voru
meira gildi í Kvennalistanum í dag. Þegar verið er að
ræða aðgerðir er mikið gert af því að vísa í fortíðina
og finnst nýjum konum þær oft settar út um leið því
þær geta ekki tekið þátt i þeim umræðum né regnt
gildi orðanna. Einnig er upplýsingaflæði til kvenn-
anna sem eru eldri i hreyfingunni meira en til nýju
kvennanna þvi þær þekkjast betur og hafa meiri
samskipti sín á milli. Nýju konurnar þekkjast ekki
nógu mikið til að eiga í persónulegum samskiptum.
Þannig hafa persónuleg/óformleg tengsl kvenna í
Kvennalistanum orðið til þess að mynda ákveðið
valdaskipulag sem flestar Kvennalistakonur vita af
en fæstar vilja tala um.
Annar valdamikill hópur innan Kvennalistans er
framkvæmdaráð. Þar eru teknar ákvarðanir um dag-
legan rekstur Samtakanna. Farið er á sérstaka sam-
ráðsfundi anganna til að ákveða hvernig á að eyða
aurunum því æskilegt er að fulltrúar allra anga séu
á þeim fundum. I kosningum er peningunum deilt út
til anganna en þess á milli hafa Samtökin ekki nógu
mikið af peningum, nema til að reka skrifstofu Sam-
takanna. Konur eru farnar að spyrja sig hvort hún sé
ekki orðin of fjárfrek og hvort hún sé ekki að verða of
mikilvæg og valdamikil eining innan Samtakanna.
Konur utan af landi skynja hana sem stofnun þar sem
peningavaldið er og spyrja sig hvort sú starfsemi sem
þar fer fram sé mikilvægari en sú sem er úti í öngun-
um.
Flestar konur sem ég talaði við voru sammála um
að völdin væru hjá þeim sem gegna stöðum fyrir
hreyfinguna innan kerfisins sem utan. Framkvæmda-
ráð er talið valdamesti hópurinn, og stöður starfs-
kvenna eru taldar valdamestu stöðurnar í hreyfing-
unni, því þar liggja upplýsingar bæði um starfsemi
anganna, og allra hópanna í hreyfingunni svo og
peningarnir.
Eins og sést á þessum upplýsingum, sem er sam-
antekt úr viðtölum mínum við nokkrar Kvennalista-
konur um skipulag Kvennalistans í dag, hafa mynd-
ast toppar í grasrótinni þar sem völd hafa þjappast
saman. Þessi lýsing á Kvennalistanum minnirá sam-
tök sem Meredith Gould gerði úttekt á í Bandaríkjun-
um. Markmiðið hjá henni var að komast að því
hvernig konur búa til skipulagsheild og eftilvill geta
kvenfrelsiskonur á íslandi lært eitthvað af systrum sín-
um í Bandaríkjunum.
Dæmisaga frá Bandaríkjunum
Meredith Gould (1980: 243—247) segir frá því
að árið 1973 stofnuðu konur á austurströnd Banda-
ríkjanna stuðningshóp fyrir konur sem stunda skrif-
stofustörf. I Bandaríkjunum og eflaust á Islandi líka,
eru konur í meirihluta þeirra sem gegna þessum störf-
um, þessum „heimilisstörfum" á skrifstofunum. Hóp-
urinn hafði það markmið að berjast fyrir hærri tekj-
um, bættri vinnuaðstöðu og aukinni virðingu fyrir
skrifstofustörfum. Hann lagði upp laupana sama ár
en var síðan endurreistur árið 1975.
Fljótlega þróaðist starfssemi hópsins þannig að
þetta varð hreyfing 200 kvenna sem mynduðu hina
ýmsu hópa svo sem vinnuhópa og málefnahópa
með það markmið að kynna konum stöðu sína á
vinnumarkaðnum. Hreyfingin var grasrótarhreyfing
með engan leiðtoga en með skrifstofur og starfsfólk
víðs vegar um Bandaríkin. Starfsfólkið sá um sam-
hæfingu aðgerða, útbjó dreifirit o.fl. Meredith
Gould fylgdist með þróun samtakanna og tók þátt í
starfssemi þeirra meðal annars til að fylgjast með
hvernig konur byggja upp skipulagsheildir og hvern-
ig skipulagið þróaðist. A sama hátt og í Kvennalist-
anum, þjappaðist meiri og meiri vinna á starfskon-
urnar þangað til þær voru orðnar valdamestar í sam-
tökunum. Þegar svo var komið var farið að tala um
að kjósa leiðtoga og árið 1976settu starfskonur áfót
nefnd sem átti að aðlaga og búá til tímabundið
skipulag sem tæki mið af markmiðum hreyfingarinn-
ar. Upp úr því var nýtt skipulag sett á fót sem m.a.
fólst í því að stofnaðar voru þrjár nefndir, ein til að sjá
um fjármögnun, aðra til að sjá um útgáfu fréttabréfs
og þá þriðju til að stjórna og samræma aðgerðir
nefndanna og koma með tillögur um lög og reglur á
félagsfundum sem haldnir voru mánaðarlega. Til að
byrja með voru nefndirnar grasrótarhópar sem störf-
uðu án leiðtoga. Síðar var svo reglunum breytt svo
hægt væri að skipa einhverskonar forstöðukonur og
kjósa talsmenn fyrir hópana. Þetta var talið nauð-
synlegt að auðvelda vöxt og auka á stöðugleika í
samtökunum.
Fljótlega kom fram önnur tillaga um skipulag og
uppbyggingu samtakanna. Sú tillaga byggði líka á
hópum og nefndum en þær konur sem komu með þá
tillögu mótmæltu um leið valdaskipulaginu (pýra-
mídanum) sem var að rísa í samtökunum. Tillögur
þeirra, sem voru byggðar á hugmyndafræði kven-
frelsis, beindust að því að dreifa valdinu, sem var
samþjappað hjá starfskonum, úttil meðlima samtak-
anna. Samkvæmt tillögunni urðu stöður starfsfólks
samtakanna ráðgjafastöður.
Meredith Gould segir að í þessum samtökum hafi
það aldrei verið spurning um hvort ætti að koma upp
fastara skipulagi í samtökunum eða ekki, heldurein-
ungis spurning um hvernig skipulag ætti að taka upp.
Skoðanir kvennanna endurspegluðu annars vegar
skoðanirkvenfrelsiskvenna (feminista) sem aðhylltust
valddreifingu og hins vegar skoðanir þeirra sem
trúðu því að það yrði að koma upp valdaskipulagi
í samtökunum ef starfssemin ætti að ganga. Nú upp-
hófst mikil togstreita og var mikið vitnað í hugmynda-
fræðitogstreituna órið 1973, sem hafði leitt til þess
að samtökin voru lögð niður. Togstreitunni lauk með
því að tillaga starfskvenna var samþykkt með einni
breytingu, sem kvað á um að innan samtakanna
starfaði hópur þar sem konur gætu komið og tjáð sig
um vandamál sín í vinnunni þ.e. hópur sem sæi um
tengsl samtakanna við reynsluheim kvenna. Þessi
breyting var grundvallar breyting til að samtökin
héldu tengsl við hugmyndafræði kvenfrelsisstefnunn-
ar (feminismans) segirGould (246—248). Fljótlega
var tekið upp bráðabirgða skipulag og árið 1977
var búið að þróa skipulag sem lýsti ekki bara nefnd-
um og störfum nefnda heldur einnig reglum um
hvernig átti að velja talsmenn og forstöðukonur
nefndanna. Verklýsingar fyrir hópana voru búnar til
og ákvæði um árlega endurskoðun á stefnunni og
skipulaginu (Gould, 1980: 243—247).
Gould telur þessa lausn á togstreitunni skiljanlega
því allar konurnar séu skrifstofustúIkur í fyrirtækjum
þar sem er valdaskipulag. Þær séu í þjónustuhlut-
verki neðarlega í pýramídanum og ekki ætlast til að
þær sýni frumkvæði né komi með nýjungar. Því er
ekki skrýtið, segir Gould að þessar konur hafi kosið
yfir sig leiðtoga og stjórn. Hún bendir á að eftir sem
áður og þrátt fyrir valdaskipulagið, haldi konurnar í
ákveðna þætti sem tengja þær við kvenfrelsishug-
sjónina. Þessir þættir finnast ekki í skipulagsheildum
16