Vera - 01.07.1988, Blaðsíða 18

Áfellisdómur yfir
íslensku þjóöfélagi
Hildur Jónsdóttir
var virkur félagi í
Rauðsokkahreyfing-
unni síðustu órin sem
hún starfaði. Hún tók
þótt í umræðum um
kvennaframboð sum-
arið 1981 en tók af-
stöðu gegn því þegar
Ijóst var að það var
hugmyndafræði
kvennamenningarinn-
ar sem ótti mestan
hljómgrunn í hópnum.
Hún hefur verið við
fjölmiðlanóm í Dan-
mörku undanfarin ór.
I Danmörku, þar sem ég hef búið undanfarin ár,
víkur fólk sér oft að mér og spyr hverju velgengni
Kvennalistans sæti.
Því, að allir hinir flokkarnir eru svo lélegir! Svona
svara ég þeger ég er í tímahraki. En ætli ég mér
að svara svo fólk skilji veit ég að eftir að ég hef
opnað ó mér munninn get ég ekki lokað honum
aftur í bráð — ekki fyrr en ég hef dregið inn í skýr-
inguna lýsingar á ættarveldi í stjórnmálum, póli-
tíska spillingu, elskuvinafélög karla, samtvinnun
efnahagslega starfshætti, forystukreppu bæði til
hægri og vinstri og margt, margt fleira.
Eg þykist heppin ef ég slepp við landnám Ing-
ólfs! Og ég ætla mér ekki þá dul að geta reitt
sannleikann fram á borð fyrir einn eða neinn í
þessu máli, hvorki hér né annars staðar, en vil hér
á eftir nefna nokkur atriði sem mér finnst vega
þungt þegar leitað er skýringa á tilkomu og vel-
gengni Kennalistans.
Svo ég dragi Dani aftur inn í þessi orð mín: Þeir
eiga að vonum erfitt með að skilja hvernig það
gefur farið saman í íslensku þjóðfélagi að kjósa
konu til forseta, eiga sögu um eina glæsilegustu
fjöldaaðgerð kvenna sem um getur, kvennaverk-
fallið, hafa stofnað til kvennaframboðs og kvenna-
lista, en sitja samt aftast á merinni sé miðað við
önnur ríki Norðurlanda hvað varðar jafnrétti i
raun. Með því á ég t.d. við launamismun, hlut
kvenna í stjórnun þjóðfélagsins á öllum sviðum
þess og aðgang að félagslegri þjónustu þegar
konur annað hvort geta ekki eða vilja ekki lengur
vera einar um að sinna þörfum fjölskyldnanna.
Mér er engin launung á því að mér finnst verka-
lýðsflokkarnir, Alþýðubandalag og Alþýðuflokkur,
bera mesta ábyrgð á því að mjög margar íslensk-
ar konur töldu nauðsyn á Kvennaframboðinu og
seinna Kvennalistanum. A-flokkarnir tveir hefðu
öðrum fremur átt að skilja alvöruna í kröfu kvenna
um að stefnumálum þeirra yrði fylgt eftir af flokk-
unum, sem a.m.k. í orði kveðnu voru þeim hlynntir.
Þessir flokkar hefðu öðrum fremur átt að þekkja
sinn vitjunartíma og skilja að kröfur kvenna voru
og eru lýðræðiskröfur. í lýðræðinu felst lífsþróttur
hvers stjórnmálaflokks.
Þegar konur ákváðu að bjóða fram til borgar-
og bæjarstjórna og seinna til Alþingis, var kveðinn
upp einn þyngsti áfellisdómur yfir íslensku þjóðfé-
lagi sem um getur.
Alþýðubandalagið hefur á Islandi verið helsti
farvegur andófsafla og grasrótarhreyfinga, sem
hafa gert kröfur á hendur flokknum um annars
konar starfshætti en öðrum flokkum eru tamir. Þeg-
ar kvennaframboðið kom fyrst fram á árinu 1982
var þessi flokkur í ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen
og innan flokksins var verulega farið að þrengja
um hvers kyns andófsöfl. Þessi flokkur galt svo ná-
inna tengsla við verkalýðsforystuna, sem konum
fannst hafa staðið sig slælega í málefnum kvenna,
sem líka eru málefni láglaunafólks. Hvorki Alþýðu-
bandalagið né verkalýðshreyfingin hafa síðan bit-
ið úr nálinni með atburði þessara ára.
Þegar þetta er skoðað er vert að rifja upp
sprengiframboð Vilmundar Gylfasonar heitins. Þá
varð Ijóst sem aldrei fyrr að mjög margir kjósendur
voru tilbúnir til að losa um tengsl sín við hefð-
bundnu stjórnmálaflokkana og veita þeim ráðn-
ingu sem þeir gátu skilið. Tíðast hjó Vilmundur í
málflutningi sínum að samtryggingu allra flokka,
spillingu og samtvinnun efnahagslegs og pólitísks
valds og að verkalýðsforystu, sem honum fannst
steinrunnin og úr tengslum við raunverulegar þarfir
venjulegs fólks. Þeir sem Vilmundur fann hljóm-
grunn hjá stóðu eftir hans daga sem höfuðlaus
her.
Að mfnu viti varð Kvennalistinn helsti og kannski
eini farvegurinn fyrir andóf að neðan sem kjós-
endur hafa síðan átt völ á. Þetta andóf er undir
merki kvennabaráttu, en er í mínum huga einnig
nátengt því andófi sem t.d. Græningjar í V-Þýska-
landi eru farvegur fyrir. í þessu Ijósi er auðvelt að
finna skýringar á glæsilegri fylgisaukningu
Kvennalistans í skoðanakönnunum að undanförnu.
Holskefla pólitískra hneykslismála hefur gengið yfir
þjóðina og enginn flokkur getur með hreinni sam-
visku lýst sig frían að ábyrgð á þeim. Kvennalist-
inn er einn með óflekkaðar hendur, á hvorki bein-
an þátt í þeim, né í því valdakerfi sem veitir spill-
ingunni skjól að þrífast í.
Það er erfitt að spá um hversu lengi þetta
ástand getur varað. Margar kvennalistakonur hafa
sagt að þær bíði þess dags, þegar ekki verður
lengur þörf fyrir sérstaka kvennalista. Endalok
þeirra geta samt orðið með mörgum hætti. Bana-
biti allra andófsafla getur orðið sá að ganga inn í
það valdakerfi, sem þau eru sett til höfuðs. Hins-
vegar finnst handhöfum valdsins ógaman að sjá
púkann fitna á fjósbitanum og munu vafalaust
reyna að stemma stigu við því. Þá hljóta aðrir
stjórnmálaflokkar fyrr eða síðar að fara að átta
sig á alvörunni að baki kröfum kvenna, ef þeir á
annað borð vilja teljast verðugir fulltrúar almenn-
ings í landinu og vettvangur fyrir raunverulegt lýð-
ræði. En þess hafa konur lengi þurft að bíða og
sú bið er sjálfsagt ekki úti í bráð.
Hildur Jónsdóttir.
18