Vera - 01.10.1989, Page 29

flestar hafa þessar rannsóknir verið
gerðar af körlum, um karla og konur
komið þar lítt við sögu.
Á þessu öllu eru þó undantekningar.
Konur hafa reynt að komast í
áhrifastöður, verið meðal fulltrúa um
lengri eða skemmri tíma á þjóðþing-
um, að minnsta kosti á Fiji, Cook-
eyjum og Samóa. Þær eru þó sammála
um að karlar hafi öll raunveruleg
völd. Og fyrir þremur árum kom út
álitleg bók um rétt kvenna á Suður-
hafseyjum til lands. Þar er fjallað um
ástandið á Fiji og Vanuatu, sem eru
melanesasamfélög og auk þess um
Tonga, Vestur-Samóa og Cook-eyjar
sem eru pólfnesísk samfélög.1
I stuttu máli má segja að samkvæmt
hefð eigi karlar og ríki yfir landinu,
sem er talið verðmætast eigna, og
gildir þá einu hvort um samfélög er
að ræða sem hafa einhver einkenni
mæðraveldis, eða hrein feðraveldis-
samfélög. Konurgeta vfða ,,átt" land
eftir skilnað, missi eiginmanns, eftir
feður sína eða bræður, en þá er þeim
alltaf fundinn einhver karl sem stýrir
þessari ,,eign“ þeirra. Hins vegar má
merkja hægfara breytingar á þessu
eftir því sem kristni, breyttir atvinnu-
hættir og aukin miðstýring hafa
komist á. Þetta er mat þeirra kvenna
sem hafa unnið við þessar rannsóknir.
Þær taka sem dæmi að Jíróunar-
bankinn á Fiji-eyjum láni sífellt fleiri
konum fé til að festa sér land (yfirleitt
með leigu) og einnig til smáiðnaðar.
Hins vegar sýna heildartölur að enn
eru það karlar sem ráða yfir lang-
mestu landi á Fiji.
A Cook-eyjum urðu fyrstu breytingar
á aldagömlu karlveldi með komu
trúboðanna. Það voru konur sem
fyrst snérust til kristni og þær komust
til áhrifa innan safnaðanna.
Trúboðarnir studdu t.d. konu í
áhrífastöðu og tóku hana fram yfir
bróður hennar þegar á árinu 1848.
Konan sem skrifaði um þessa atburði
í bókinni um rétt kvenna til lands,
getur Jjess ekki að trúboðarnir hafi
talið konur leiðitamari og hlýðnari sér
Ljósmyndlr: Anna Ó.
Björnsson og Þórunn
Árnadóttir.
en karlana, en sú skoðun þekkist ann-
ars staðar frá þar sem áhrif trúaðra
hafa byggst á forystu kvenna. f fram-
haldi þessa fyrsta skrefs urðu
breytingar er leiddu til þess að konur
fengu yfirráðyfir nokkru landi í
fyrsta sinn. En eins og lögreglukonan
á lögreglustöðinni í Avarua á Cook-
eyjum sagði, eiga þær enn langt í land.
Stjórnkerfið á Cook-eyjum er mjög
valddreift, ólíkt J)ví sem gerist til
dæmis á Fiji. Fjölskyldufundir og
landsréttur eru valdastofnanir sem
eru mjög nærri fólkinu og þar eru
konurnar oft í meirihluta og stýra um-
ræðunni, en þegar til ákvarðana
kemur eru J?að sjónarmið karlanna
sem ráða. Og landlæg karlremba virð-
ist ekki enn vera á undanhaldi, þrátt
fyrir ytri breytingar á stöðu kvenna
á Cook-eyjum.
íbúar Suður-Kyrrahafsins eru að byrja
að vekja athygli á að þeir hafi lífs-
stefnu — ,,Kyrrahafslífshættina“ —
sem þeir geti miðlað. Grunnur þess-
arar lífsstefnu er í þeim hugmyndum
sem íbúarnir gera sér um fortíð sína
og sögu, skaplyndi, lífsviðhorf og
samskiptavenjur. Þeir benda á langa
hefð vingjarnlegra og hrekklausra
samskipta sín á milli, þann sið að
ræða málin ofan í kjölinn í stað þess
að gera út um ágreining með valdi. Að
vísu má finna dæmi í sögum eyjanna
um hið gagnstæða, en látum það
liggja á milli hluta. Trúin er mikil-
vægur Jráttur í þessari sjálfsmynd. í
bók um Kyrrahafslífshættina rakst
ég þó óvænt á skemmtilega sjálfs-
gagnrýni sem ég ætla að enda þessar
vangaveltur á. Bókin er eftir karl-
mann, en hann kemst engu að síður
að þessari niðurstöðu: „Aukaálagið
sem fylgir gestrisni eyjanna bitnar
aðallega á konunum. Ætlast er til að
þær vinni dag og nótt til að þjóna og
skemmta gestum sínum (sem oftast
eru reyndar gestir eiginmanna þeirra,
feðra, bræðra og sona). Kröfurnar
sem gerðar eru til kvenna ganga oft
mun lengra, eins og í ljós kom þegar
Fiji-kona hringdi í mig um hálftíu-
leytið kvöld eitt, til að fá leyfi eigin-
manns síns (sem hafði skroppið til
mín í heimsókn út af smámáli) til að
fara að borða ásamt smábörnunum á
heimilinu. Þau höfðu beðið eftir hon-
um í nokkrar klukkustundir, en það
var ókurteisi að fara að borða áður en
hann kæmi. Kyrrahafslífshættirnir
verða víst að laga sig að frelsishreyf-
ingu kvenna eins og iðnvædd
samfélög.“ aób.
Mcluncsi'a, Polinesía og Míkrónesía eru þrjú
svæði Kyrrahafsins sem hafa byggst á sitt-
hverjum tíma og hvert úr sinni áttinni.
Melanesísku og mikrónesísku samfélögin eru
mun eldri en þau polinesísku. Melanesar komu
úr austri og eru skyldir íbúum lndónesíu en
pólinesar búa við vestanvert Kyrrahafið og eru
skyldir márum á Nýja-Sjálandi. Míkrónesar búa
aftur norðar, nær ströndum Asíu.
ATH.
Áskrifendum Veru er bent á að
nú er hægt að greiða áskrift
blaðsins með greiðslukortum
— Visa—Eurocard—Samkort.
Hringið í síma 22188 og fáið
nánari upplýsingar.
Verslun í krambúðarstíl
með bæjarins mesta úrval
af te og kaffi.
Te- og kaffibar
með rjúkandi cappucchino,
expresso, mokka, súkkulaði
og 50 tegundum af te.
TfeÖkaffibúÓin
Laugavegi 24 (bakhús v/Fálkann)
Sími ■ 26260
29