Vera - 01.11.1995, Blaðsíða 33

rakin frekar hér. Svipur, fas og hendur sega margt
um stúlkuna og kjör hennar."
Svanfríöur frá Blómsturvöllum. Þrátt fyrir
fagurt nafn efast ég um aö líf hennar hafi verið
dans á rósum. Þesi mynd geröi þaö aö verkum að
mér varö hugsaö til Maríu langömmu
minnarí móðurætt og hennar sögu. Það
sem ég veit um hana er í gegnum
móðurömmu mína Kristínu.
Eftir aö amma Kristín fór aö eldast
kom hún á haustin frá Reykjavík og bjó
hjá okkur, fjölskyldu í sveit austur á landi,
yfirvetrarmánuöina. Hún haföi herbergi á
neðri hæö hússins sem bæöi var stærra
en herbergin uppi á efri hæöinni og
einnigvarhún þarna aöeins út affyrirsig,
ekki alveg ofan I hávaöanum sem fylgdi
stórum syskinahóp og annasömu
heimili. Ömmu fylgdi ekki mikill farangur.
Fyrir utan fötin hennar voru það
Ijósmyndir af fjölskyldu og venslafólki í
standandi römmum sem hún raðaöi á
borö, lýsislampi sem hún hengdi upp á
vegg og rokkur. Hún spann og prjónaöi
sokkaplögg og vettlinga linnulaust. Þaö
má segja aö henni hafi varla falliö verk úr
hendi enda hafði hún vafalaust þá gömlu
trú, aö það aö sitja auðum höndum væri
aö skemmta skrattanum.
Ég fór oft niður í herbergi til ömmu
seinnipart dags, eftir skóla og eftir aö ég
var búin aö ærslast úti meö öörum
krökkum. 1 herberginu hennar var ró og
friöur sem ekki fannst annars staðar í
húsinu. Hún sat gjarnan viö kertaljós og
prjónaði og hlustaði stundum á útvarp.
Okkur fór ekki alltaf margt á milli en
stundum sagöi hún mér sögur af sjálfri
sér og öörum frá gamalli tíö. Hún var
aöeins farin að kalka, eins og stundum
vill verða meö eldra fólk, og hugur hennar
virtist leita meira aftur í gamla tíma. Frásagnir
hennar voru á einhvern hátt Ijóslifandi og eftir aö
ég er orðin fulloröin finnst mér þær hafa veitt mér
skilning á hvernig líf og hugsanagangur fólks var
áöur fyrr.
Móöir hennar, María, var vinnukona í sveit.
Hún eignaöist ömmu aöeins 18 ára gömul.
Amma var lausaleiksbarn og á þeim tíma var ekki
þegar hún sagöi mér frá afdrifum móöur sinnar og
reiö vegna þeirrar hörku sem henni haföi verið
sýnd.
Líf ömmu sjálfrar haföi ekki alltaf veriö auðvelt
og mótaöi þaö vafalaust hvernig hún var. Hún var
mikill kennari i sér og gefandi á þann
hátt en þó að henni hafi þótt afskaplega
vænt um barnabörn sín og sýnt þaö á
marga vegu, t.d. meö óhemju magni af
prjónuðum sokkum og vettlingum, þá var
henni ekki eiginlegt aö flíka þessum
tilfinningum sinum.
Þaö hefur oft veriö sagt, aö
íslendingar séu almennt tilfinningalega
lokaöir. í mínum huga er ein skýringin sú
að lífsbaráttan hafi einfaldlega veriö of
hörð til aö vera með einhverja
„tilfinningasemi", til aö lifa af uröu flestir
aö bíta á jaxlinn og harka af sér, sama
hvert mótlætið var.
Viö lifum viö nútíma þægindi i dag og
ekki er hægt aö bera saman
lifsbaráttuna núna og fyrir hundrað
árum. Þungi Hagkaupspokanna sem viö
berum heim fulla af vörum er allt annar
en þungi mjólkurskjólanna hennar
Svanfríðar. Þrátt fyrir framfarir og breytt
kjör kvenna frá því sem áöur var er samt
sláandi að sjá hversu mikill launamunur
erenn á sambærilegum störfum karla og
kvenna. Ekki bara þaö, heldur er það
sláandi hversu launakjör almennings á
íslandi eru léieg. Hinn mannlegi þátturer
mjög sniögenginn þegar kemur aö
ákvaröanatöku þeirra sem stjórna
landinu. Þaö mætti halda aö þeir hefðu
enn þá gömlu trú, að það aö láta verk úr
hendi falla á meöan fólk er vakandi, sé
aö skemmta skrattanum. Vinnuharkan
er mikil, fólk vinnur yfirvinnur og
aukavinnur til þess aö ná endum saman
og þakkar fyrir á meðan það hefur atvinnu.
íslendingar eru stoltir og detta ekki ofan í
„tilfinningasemi", heldur „stappaí sigstálinu “ og
„taka því sem aö höndum ber“. En hversu lengi?
Segja ekki tölur um búferlaflutninga fólks burt af
landinu nokkuð til um þaö?
Höfundur er myndlistar- og
kvikmyndager&arkona.
sjálfgefiö að vinnukona fengi aö ala upp sitt barn.
Ömmu var því komið í fóstur annað. Þrátt fyrir þaö
héldu mæögurnar þó alltaf einhverju sambandi.
Maria dó fýrir aldur fram úr lungnabólgu eftir aö
hafa veriö skikkuö út til þvotta, hálfveik í miklum
„Mjaltastúlka. Vatnsgrindin bendir til nokkurrar
vegalengdar á kvíaból. Nær fullvíst er a& stúlkan
sé Svanfríöur Jónasdóttir vinnukona á
Lundabrekku í Bárðardal, um tvítug er myndin var
tekin.“
kulda. Þó svo aö langur tími væri liðinn frá
þessum atburðum var ömmu alltaf mikið niðri fyrir
®| K^mex^ote KyiwexBote
01
w
i

LÍTIL LOSUN MENGUNAREFNA
VIÐ FRAMLEIÐSLU
te Kymex^ote J^moiQote K^motQoJe
Prentað á umhveríisvænan
OLAFUR
ÞORSTEINSSON & Co HF.
VATNAGARÐAR 4, PÓSTHÓLF 551, 121 REYKJAVlK, SÍMI 568-8200, FAX 568-9925