Vera - 01.11.1995, Blaðsíða 43

Jóhanna Sveinsdóttir. Hún var
íslenskukennari og kunni vel á
tungumáliö. Máifariö er útsmogiö
og oft mjög tvírætt enda snýr hún
gjarnan upp á orötök svo úr
veröur sterk tilfinning með þó
óljósri merkingu. Oft er þetta
fyndiö enda ráku
áheyrendur/áhorfendur upp
hláturskvettur hér og þar.
lesin í Ijóöabókmenntum heims-
ins. En þegar ég fékk handritið í
hendur sá ég að þessi hugmynd
var ekki á brauðfótunum einum
reist heldur hefur Jóhanna
greinilega haft það kvæði í
huga. Inngangurinn ertilvitnun í
Opinberun Jóhannesar en
fyrsta Ijóðið er svona:
„Rakst á þetta haf, þennan
himin, fyrir utan Gare du Nord.
Kalla fram daginn sem skýin
tóku á móti okkur á röndóttum
náttbuxum og brunuðu orða-
taust suður í fimmtánda-hverfi
þar sem nakin kona vitjaði
okkar í draumi.
Nú vitjar mín sandur milli tánna.
í átjánda himni“.
Það er svolítiö skemmtilegt að
skýin skuli vera farin í háttinn.
Nú er annar tími, kannski tími
nátthrafnanna!
Líkt og hjá Majakovskíj er efnið
einhverskonar ferðalag, talsvert
flókið, hjá Jóhönnu bundiö við
Parisarborg en þar var hún
búsett sjálf. Öllu ægir saman.
Myndirnar sem dregnar eru upp
eru ekki bara sjónrænar heldur
er allt fullt af snertingu, mat og
lykt - stundum fýlum - og
einsog hjá Majakovskíj er mikið
af líkamshlutum og líffærum á
sveimi.
Jóhanna var íslenskukennari
og kunni vel á tungumálið.
Málfarið er útsmogið og oft
mjög tvírætt enda snýr hún
gjarnan upp á orðtök svo úr
verður sterk tilfinning með þó
óljósri merkingu. Oft er þetta
fyndið enda ráku áheyrendur
/áhorfendur upp hláturskvettur
hér og þar. Stundum þregður
hún fyrir sig Biblíulegu orðfæri
og smeygir því inn meðal
dæmigerðra nútímahugtaka
svo tíminn verður dálítið
afstæðari fýrir vikið: „Þú í
vínþröng, þú í mannþröng..."
Þarna er líka að finna smáaug-
lýsingu úr dagblaði, beina vísun
í Ijóð eftir Jóhönnu sjálfa úr
bókinni Guð og mamma hans
og nokkrar fornlegar „upp-
skriftir" í ætt við nornagaldur
(fyrirbæri sem e.t.v. er sérkven-
legt):
„Þvoðu þér um iendar í kvöld-
laug og brúnabirtu minni, augun
í ákavíti. Þvoðu frá þér óvit,
þvoðu frá þér ólund. Þvoðu frá
þér slefdaða, slettirekur og sljó-
skyggna. Enginn maður verði
þér svo leiður að þig megi
skaða. Les þetta á meðan þú
þværð þér og lít þrisvar í
gaupnir mér“
Ljóðið snýst um ófullnægða ást
eða þrá. Þessi óendurgoldna
ást kristallast þest í ástarsögu
aðalskonu nokkurrar sem endur-
sögð er í Ijóðinu. Sú var uppi á
miðöldum og dó úr ást á riddar-
anum Lanselot. Og einmitt
vegna tímans (eða tímaleysis-
ins) verður konan í Ijóðinu að
hinni tilfinningalega þjökuðu
konu allra tíma. Ástin er henni
fjötur sem einungis dauðinn
eða skáldskapurinn geta leyst
en í lokin hefst hún upp yfir
þessa jarðnesku togstreitu
með hjálp skáldskaparins.
Flutningurinn endaði á
orðunum: „Leysir höfuð mitt
drifhvít dúfa" Frelsi eða dauði -
um það má áreiðanlega deila.
(Síðustu hendingarnar voru
reyndar ekki í handriti Jóhönnu
heldur hafði hún lesið þær inn á
band en henni entist ekki ævin
til að Ijúka verkinu endanlega.)
Ég efast ekki um að leik-
stjórinn hafi að einhverju leyti
haft útlit leikkvennanna í huga
þegar hún valdi upplesarana en
það var svo skemmtilegt hvað
þær Sigrún Sól og Steinunn
voru sláandi líkar þegar þær
voru komnar í svarta síðkjóla og
þúnar aö setja hárið upp á
sama hátt. Þær lásu til skiptis
og stundum mynduðust eins-
konar samtalskaflar þó Ijóð-
mælandinn sé undantekninga-
lítið einn og sá sami. Nokkurs
konar samtal við sjálfið. Þessi
líking kallaði einmitt mjög sterkt
fram myndina af spegli ogfjórum
augum.
Það var gott framtak hjá Hlín
og félögum að drífa þetta verk-
efni á fjalirnar því Jóhanna mun
sjálf hafa verið búin að leggja
drög að sýningunni áður en hún
féll frá. Þó hún ætti eftir að
fullgera Ijóðin verður þeim hvort
eð er ekki breytt úr þessu.
ÞvílTk synd að Jóhanna
Sveinsdóttirskyldi deyja einmitt
þegar hún virðist hafa verið
búin að finna sína hillu T ITfinu.
Það var víst ekki hægt að væna
hana um að ráðast á garðinn
þar sem hann er lægstur og
hún hefði örugglega átt eftir að
ná enn meiri hæðum sem
skáldkona. Það er í sjálfu sér
mikið afrek að yrkja heilan
Ijóðabálk. (Reyndarer líka hægt
að líta á Ijóðin í Guð og mamma
hans sem samhangandi bálk
og þar er líka ferðalag - frá
Ítalíu til íslands með viðkomu t
Frakklandi.) Ef eitthvað er til í
því að þeir deyi ungir sem guð-
irnir elska þá er það allavega
dálítið sár ef ekki hreinlega
óréttlát ráðstöfun.
Áslaug Thorlacíus
SANNUR \s
KARLMAOUR f
eftir Tankred Dorst
Leikendur:
Halldóra Björnsdóttir
Ingvar E. Sigurðsson
Hilmar Jónsson
Rúrik Haraldsson
Þýðandi: Bjarni Jónsson
Lýsing: Asmundur Karlsson
Dansar: Ástrós Gunnarsdóttir
Búningar: Helga Rún Pólsdóttir
Leikmynd: Oskar Jónasson
Leikstjóri: Maria Kristjónsdóttir
/ Æ ~
£ * "
/ •' ■ i—
' ■ 4
• i
' r
i-xr iÆJi

Sýningar á Litla sviðinu
tm*
ÞJOÐLEIKHUSIÐ
Simi 551 1200
jóhanna sv insdóttir