Vera - 01.12.1997, Side 17

átta Laufey vann fyrir sér sem vinnukona eða
ráðskona frá 15 ára aldri, fyrst austur í Borg-
arfirði og síðan í Reykjavík. Þegar hún var
19 ára kynntist hún Magnúsi sem þá var við
nám í Iðnskólanum og leigði herbergi með
bróður Laufeyjar. „Eg fór með Sigga bróður
á böll í Iðnskólanum og við Magnús urðum
góðir vinir. Eg ætlaði aldrei að giftast og alls
ekki að eiga börn,“ segir hún og hlær enda
varla hægt að segja að hún hafi staðið við
það.
Af hverju vildirðu ekki eignast börn?
„Mér fannst heimurinn svo ljótur. Mig lang-
aði að verða dýralæknir því mér hefur alltaf
þótt óskaplega vænt um dýr, var oft látin
hjálpa kindum sem gekk illa að bera, og mér
þótti sérlega vænt um mýs,“ segir Laufey en
hún hefur starfað með Dýraverndunarfélag-
inu í Reykjvík í áratugi og er heiðursfélagi
þess.
Laufey gerði tilraunir til að komast til
náms, byrjaði að læra ensku í einkatímum og
fór í fimleika hjá Jóni Þorsteinssyni, en hvort
tveggja var of dýrt til að vinnukona gæti
staðið straum af því. „Ég hélt mér þó við í
enskunni með því að dóttir hjóna sem ég var
í vist hjá talaði við mig ensku. Það var Stef-
anía Ólafsdóttir sem seinna varð kennari við
Austurbæjarskólann,“ segir hún.
Vinátta Laufeyjar og Magnúsar smiðs, sem
ættaður var frá Efra Hóli á Eskifirði, þróað-
ist og árið 1936 eignuðust þáu dóttur og
aðra árið 1939. Þau fluttu austur á Eyrar-
bakka, þar sem Magnús fékk vinnu hjá
breska hernum í Kaldaðarnesi, og þar fædd-
ust þrjú börn í viðbót á árunum 1941 til
1943. Næst settust þau að í Hvergerði og
byggðu sér hús, en þá vann Magnús við
byggingu Sogsvirkjunar. Þar bættist enn eitt
barn í hópinn. Þegar vinnu við Sogsvirkjun
lauk bjuggu þau um tíma í Hafnarfirði og á
Álftanesi en þegar byrjað var að byggja Sem-
entsverksmiðjuna á Akranesi var nóga vinnu
þar að fá. Þangað flutti fjölskyldan, Magnús
byggði snoturt timburhús sem enn stendur
og sjöunda barnið fæddist. Síðan var flutt til
Reykjavíkur og þegar Laufey var 46 ára eign-
aðist hún yngsta barnið, árið 1961. Skömmu
seinna eignuðust elstu dæturnar börn sem
urðu eftir hjá ömmu og afa og ólust upp með
yngsta syninum. Um það leyti hefur
ömmunafnið líklega byrjað að festast við
Laufeyju. En Laufey gerði meira en að ala
upp börn. Hún vann við prjóna- og sauma-
skap til að afla heimilinu tekna. „Ég eignað-
ist fyrstu prjónavélina og sokkaviðgerðavél
þegar við bjuggum í Hveragerði,“ segir hún.
„Ég hafði nóg að gera en mig vantaði stærri
vél og fór í banka, bað um 400 króna lán en
því var hafnað. Þá greip ég til þess ráðs að
biðja Sigurð Berentz um lán en hann var okk-
ur oft innan handar þegar eitthvað bjátaði á.
Hann lánaði mér strax og sagði að ég mætti
borga þegar ég væri búin að vinna fyrir því.
Ég fór þá að prjóna legghlífar fyrir knatt-
spyrnufélög, gerði það í mörg ár og saumaði
líka stuttbuxur úr lérefti fyrir félögin. Þessi
vinna bjargaði mér alveg og við þetta vann ég
þangað til farið var að flytja inn íþróttafatn-
að.“ Vann kauplaust á klósettinu og
skaffaði allt sjálf Næsti kapítuli í lífi Laufeyj-
ar hófst þegar hún fór að vinna í afleysingum
á almenningssalernum borgarinnar. Hún
byrjaði í húsi við Tjörnina, þar sem Ráðhús-
ið er nú, en þar var aðstaða fyrir skautafólk.
Seinna vann hún á Miklatúni, í Hljómskála-
garðinum, við Hlemm og í Bankastræti. „Ég
var flutt af Hlemmi niður í Bankastræti og
held að verslunareigendur í biðskýlinu hafi
kvartað undan því að ég leyfði börnum
stundum að bíða eftir því að komast heim og
ég leyfði rónum að sitja inni í hlýjunni þang-
að til ég lokaði og gat þá hringt yfir á lög-
reglustöð og beðið um gistingu fyrir þá, en
það máttu þeir ekki gera sjálfir,“ segir hún.
„Þegar ég vann í Bankastrætinu og var að
labba heim á kvöldin þurfti ég að ganga yfir
Hallærisplanið og sá ástandið á krökkunum
þar. 1 Grjótaþorpi var klósett sem tvær gaml-
ar konur sáu um en það var hvorki opið á
kvöldin né um helgar. Ég hafði samband við
borgaryfirvöld og bað um að opnunartíminn
yrði lengdur og bauðst til að vinna á kvöldin
og um helgar. Því var ekki beinlínis hafnað en
gömlu konurnar neituðu, vildu engan ó-
þjóðalýð á sín klósett. Þegar þær hættu fór ég
aftur af stað og var sagt að ég mætti hafa
opið en yrði sjálf að skaffa allt - sápu, kló-
settpappír o.þ.h,- og fengi ekkert kaup. Þetta
gerði ég hátt á annað ár, hafði opið frá átta á
kvöldin til átta á morgnana um helgar. Mað-
urinn minn hjálpaði mér við þetta og við sát-
um oft bæði niður frá.“ Laufey segist
oft hafa séð ruddalegar aðfarir lögreglunnar
gagnvart unglingum í miðbænum, bæði þeg-
ar hún bjó uppi á lofti í Aðalstræti 16 og í
Grjótagötunni. Henni eru eftirminnileg ólæt-
in eftir að Tónabæ var lokað en þá var stór-
um hópi unglinga hent inn í lögreglubíl, ekið
með þau út fyrir bæinn og hent þar út. Hún
skrifaði lesendabréf og mótmælti þessum að-
ferðum en nokkrum sinnum varð hún vitni
að því að krakkarnir áttu ekki upptök að
þeim ólátum sem þeir voru taldir eiga sök á.
„Ég benti á að nær væri að eyða þeim pen-
ingum, sem fóru í að borga lögreglunni fyrir
þessa vinnu, í að byggja upp aðstöðu fyrir
unglingana. Það var auðvitað það sem vant-
aði.“
Þarf að ná upp samstöðu kvenna Eitt af
baráttumálum Laufeyjar er húsafriðun í
borginni. Hún starfaði í Torfusamtökunum
og var ein af stofnendum íbúasamtaka
Grjótaþorps en þau berjast fyrir friðun húsa
í hverfinu. Samtökin börðust hart gegn því
að Fjalakötturinn yrði rifinn og bjuggu til
garð á bak við húsið. „Þarna var huggulegt
útivistarsvæði þar sem gott var að setjast nið-
ur í rólegheitum,“ segir hún og rifjar upp
þegar íbúar Grjótaþorpsins settust niður fyr-
ir framan gröfuna þegar litla húsið í garðin-
um var rifið og garðurinn eyðilagður. „Ég
var ekki heima þegar Fjalakötturinn var rif-
inn en það vita allir, sem láta sig húsafriðun
skipta, hvílíkt stórtjón var að missa hann og
fá í staðinn þennan steinkumbalda sem
stendur upp við Morgunblaðshúsið." Að
lokum er Laufey spurð um Kvennalistann en
Laufey og Ragnheiöur
Þorláksdóttir sýna frú Vigdísi
Finnbogadóttur tré sem þeim
tókst að vernda gegn niöurrifi
í Grjótaþorpi. Myndin er tekin
í garöveislu sem Ragnheiöur
hélt í tiiefni af aidarafmæii
húss hennar, Hákots. Mynd:
Hreinn Hreinsson.
vCra i7