Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 158

RITMENNT
ÍSLENSKUR SÖNGLAGAARFUR 1550-1800
Að lokum
íslenskan sálmasöng er helst að finna í prentuðum sálmabókum
og gröllurum kirlcjunnar þar sem flest sömu lögin voru prentuð
nær óbreytt í rúmlega tvær aldir. Fram til þessa hefur verið talið
að þessar bækur hafi haft að geyma allan þann söng sem hér var
sunginn, og því er ekki að undra að íslensk tónlist hafi verið tal-
in fábrotin, tilbreytingalaus og stöðnuð.
Nú er ljóst að fleira var sungið en aðeins þau lög sem voru í
hinum opinberu söngbókum, og íslensk sálmalög voru miklu
fjölbreyttari en þar er að finna. Hafa fleiri lög eingöngu varðveist
í handritum en nokkurn grunaði eða um 1000 sálmalög á móti
þeim 149 sem voru þekkt fyrir.
Auk þess að geyma fjölda áður óþekktra laga er varðveittur í
handritum fjöldi tilbrigða við sömu lög og voru prentuð nær
óbreytt allan þennan tíma. Lögin í handritunum eru vísbending
um raunverulegan söng. Þar eru þau skrifuð upp eftir heyrn og
minni sem hlýtur að vera sú mynd sem lifði í reynd meðal fólks-
ins. í handritunum leynast lög sem aldrei voru prentuð í sálma-
bókum og gröllurum kirkjunnar sem og innlend lög sem voru
þar til nú týnd eða höfðu verið það um lengri eða skemmri tírna.
Talsvert verk er enn óunnið þótt mikilli grunnvinnu sé nú
lokið og búið að móta það ferli sem unnið verður eftir. Aðeins er
búið að skrá hluta þeirra laga sem fundist hafa í handritum en
mögulegt væri að ljúka heildarrannsólcn á öllum lögunum á
fáum árum. Má geta þess að lokið hefur verið við að skrá um tvö
hundruð sálmalög, m.a. fyrir tilstilli Kristnihátíðarsjóðs, en þar
á meðal eru öll lög við íslenskar þýðingar á sálmum Marteins
Lúthers og lög við sálma séra Ólafs Jónssonar á Söndum.
íslensk tónlist hefur langt í frá verið jafn fátældeg og talið hef-
ur verið hingað til. Þjóðin hefur kunnað miklu fleiri lög en að-
eins þau sem komust á prent og hluti söngarfsins hefur aðeins
varðveist í handritum. A handritadeild Landsbóltasafnsins var til
skamms tínia að finna „eitt best geymda leyndarmál" í íslenskri
tónlistarsögu þar sem fjöldi íslenskra laga frá lútherskum tíma
hefur varðveist. Það var því vel tímabært að íslenslc tónlist fyrr
á öldum yrði dregin fram í dagsljósið og þjóðin fengi að kynnast
betur hinum merldlega söngarfi sínum.
Guðrún Laufey Guðmundsdóttir
154