Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 106

ÞÓRÐUR INGI GUÐJÓNSSON
RITMENNT
gamlan söng fáeinir. Enginn þekkir eða kann
nokkur lystileg framandi lög eða tóna. Til þess
þykir ei heldur lcoma og fáir hafa skemmtun af
því. Fáeinir hafa nýlega lært tvo eða þrjá líflega
tóna eða lög. Til dægrastyttingar hafa menn ekki
annað en vinnu sína, nema fáeinir sem hafa
sögur og marklitlar rímur. Skrifandi eru hér um
bil 60, þar af 10 kvenmenn. Flestir af þeim er
fólk á yngra aldri, í sóknunum eru þó alls 468
manneskjur, freklega helmingur af kvenfólki.
Siðferði er ekki í lakasta rnáta, en ekki heldur í
betra lagi. Sjálfsagt er það að í sumu er því ábóta-
vant, svo sem lausmælgi eða kvisi og óhlýðni við
yfirboðara. Orsakast það mest af drottnandi sjálf-
birgingsskap sem Dýrfirðingar fremur öðrum
hafa haft orð fyrir. En þó er meining mín að það
síðast nefnda fari heldur batnandi. Ekki má held-
ur telja alla seka af því fyrrnefnda.
Um upplýsingu er það að segja að hún er í
minnstum framförum í Mýrasókn. Þar eftir fer
trúrækni og þekking trúarbragðanna. Varla má
finna í þeirri sókn, að undanteknum tveim
bæjum, nokkrar nýjar bækur. Allstaðar eru þeir
gömlu söngvar brúkaðir og gamlir lestrar, og í
kirkjunni fæst ekki annað sungið en Grallara-
sálmar. í hinum sóknunum er með ánægju
sungið altíð í nýju sálmabókinni, og hún og
nokkrir eldri sálmar í heimahúsum, og víða í
þeim sóknum eru brúkaðar Sturms hugvekjur.
Þó má ekki annað segja en að í þessum sóknum
finnast nokkrir sérlega vel að sér í sínum kristin-
dómi, aðrir bera meiri umsorgun fyrir því jarð-
neska og þykir það meir áríðandi. í Sæbólssókn
er það kirkjuræknasta fólk og siðsamt á sam-
fundum.
Enginn er hér læknir nema sá Districts chir-
urgus [þ.e. héraðslæknir] sem settur er af konungi
og býr á Isafirði. Yfirsetukonur, yfirheyrðar og eið-
svarnar, eru hér engar, en þrjár eru sem brúkaðar
eru til að hjálpa konum í barnsnauð ... Sjúkdómar
eru hér fáir en holdsveiki, fyrir utan kvefsóttir, er
hér algengust. Er það meining manna að það
orsakist helst af illa verkuðu fiskifangi sem víða
er brúkað mest matar, nefnilega fyrir annars máls
mat og miðdags. Lækningar eru hér engar við
þann sjúkdóm hafðar, né aðra veiki, en alltof
margir hafa of mikla trú eða traust á blóðtökum.
(Tilv. rit, 91-93.)
Þjóðmálin
Síra Jón lét sig þjóðfrelsismálin varða. 18.
ágúst 1844 sendi hann ásamt Guðmundi
Brynjólfssyni á Mýrum bréf til þingmanns-
efnisins Jóns Sigurðssonar frá Hrafnseyri
þar sem þeir votta honum hollustu sína og
óska eftir að hann lcomi vestur á firði svo að
þeir geti náð tali af honum.4 Áhugi síra Jóns
á þjóðmálunum hefur verið ósvikinn. I
bréfasafni Jóns forseta í Þjóðslcjalasafni eru
varðveitt tvö bréf til lians frá síra Jóni.5 Þau
eru bæði skrifuö á Gerðlrömrum. Hið fyrra,
dagsett 17. ágúst 1846, hefst á þessa leið:
4 Sjá Guðjón Friðriksson, fón Sigurðsson I, 333. Sbr.
einnig Lúðvík Kristjánsson [Vestlendingar II,
123-26), sem prentar bréfið og segir jafnframt: „Svo
er að sjá sem síra Jón á Gerðhömrum og Guð-
mundur Brynjólfsson bóndi á Mýrum hafi verið fyr-
irliðar Dýrfirðinga í þjóðfrelsismálum og mestir
áhugamenn þeirra i þeim efnum í þann mund, sem
Alþingi var endurreist. Báðir mæta þeir á fyrsta
kjörfundinn á Skutulsfjarðareyri og kjósa Jón"
(124). Þetta eru greinilega fyrstu samskipti þeirra
nafnanna því bréfritarar hefja erindi sitt á þessa
leið: „Vér vonum að þér misvirðið ekki að vér
ókunnugir skrifum yður þessar línur." - Guð-
mundur var sonur Brynjólfs Hákonarsonar hrepp-
stjóra á Mýrum sem nefndur er £ æviágripi síra Jóns
(sjá bls. 120 og nmgr. 67) og i Draumkvæði síra Jóns
(sjá Viðauka II). Guðmundur var fæddur á Mýrum
1812 og tók við búinu þar 1837. Árið áður hafði
hann kvænst Guðrúnu Jónsdóttur frá Sellátrum í
Tálknafirði. Guðmundur var bóndi á Mýrum í lið-
lega 40 ár, hreppstjóri í 16 ár, sáttanefndarmaður og
meðhjálpari í yfir 30 ár og forsöngvari í Mýrakirkju.
Þá stundaði hann útgerð um langt skeið. Árið 1873
var Guðmundur sæmdur dannebrogsorðunni. Hann
andaðist 1878. Um Guðmund Brynjólfsson á
Mýrum sjá: Kjartan Ólafsson, Firðir og fólk
900-1900, einkum bls. 181-83 og 220.
5 ÞI. Einkaskjalasafn. E. 10, nr. 8.
102