Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 140

OGMUNDUR HELGASON
RITMENNT
Sumum fannst sem hann færi fullmikið í smiðju Hemingway í
þessum efnum en öðrum að hann hefði strax þroskað með sér
svo sterk höfundareinkenni að þessi gagnrýni væri ekki réttmæt.
I umræddu sambandi má minna á að úrdrátturinn er helsta stíl-
bragð Islendingasagnanna, svo að það var langt frá því að vera
ókunnugt Indriða áður en hann kynntist skáldinu ameríska.
Land og synir
Eins og málin stóðu eftir útkomu Sjötíu og níu af stöðinni hefði
ekki verið fjarri lagi að ætla að Indriði héldi sig við að rita um
samtímann. Það varð þó ekki uppi á teningnum. Að átta árum
liðnum, 1963, kom út önnur skáldsaga hans, Land og synir, sem
einnig vakti óskipta athygli. Sagan er kreppuárasaga og gerist á
heimaslóðum höfundar, að því er virðist um 1935 eða skömmu
síðar, þegar mjög var orðið erfitt um alla afkomu hjá stórum
hluta bænda.
Feðgar, ekkill og sonur hans, hokra á kafi í skuldum á eignar-
jörð sinni. Á meðan sonurinn fer í haustgöngur fram á heiðar,
fær faðirinn fyrir hjartað og er fluttur á sjúkrahús, þar sem hann
andast eftir skamma legu. Þegar ungi maðurinn kemur af fjöll-
um, fær hann tíðindin um andlát föður síns. Eftir jarðarförina er
Kapumynd frumutgaíu, 1963. . . .
bærmn seidur sem og bústorninn, og fer allt upp í skuldir hja
kaupfélaginu. Ungi maðurinn kveður síðan átthagana. Stúlka á
næsta bæ, sem hann hefur lagt hug á, fær ekki hindrað hann í að
yfirgefa jörð forfeðranna og halda á vit ókunnar framtíðar í borg-
arþéttbýlinu.
Land og synir er ekki aðeins kreppusaga eða örlagasaga fólks,
sem gefst upp á sveitarbúskap á erfiðum tímum og ákveður að
flytja búferlum suður til Reykjavíkur og freista þess að byrja þar
nýtt líf. Þetta er einnig saga um fólk á menningarskilum.
Tælcniöld nútímans er að segja má við túngarðinn. Það er semsé
kominn ökufær bílvegur þvert yfir Norðurland, en fyrir utan
þennan aðalveg er takmarkað vegasamband við nærliggjandi
sveitir og einstaka býli. Bæirnir eru enn flestir torfbæir með
timburstöfnum fram á hlaðið. Eklci er komið rafmagn, og enn
eru landbúnaðarstörf unnin að mestu á fornan máta, án vélvæð-
ingar.
Land og synir er að ýmsu leyti rismesta saga Indriða. Enda
þótt söguefnið spanni aðeins fáa haustdaga eða um það bil mán-
SKÁLDSAGA EFTIR
INDRIfla 0.
Þ0RSTEIN5S0N
136