Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 25

RITMENNT
ÍSLANDSVINURINN DANIEL WILLARD FISKE
að lífsstarfi að stuðla að menntun og auka
þekkingu fólks. Gerði hann sér manna best
ljóst hversu nauðsynlegt væri að herða
sóknina til að gera sem flestum kleift að
njóta skólagöngu. Hann hafði til dæmis
mikinn áhuga á hvernig menntun kvenna
væri hagað hér á landi og kynnti sér það sér-
staklega. Honum var innrættur sá hugsana-
háttur frá Cornell-háskólanum að konur og
karlar ættu jafnan kost á skólagöngu. Corn-
ell-háskólinn stóð mjög framarlega í Banda-
ríkjunum í jafnræði kynjanna og vakti at-
hygli víða um heim fyrir það.16
Þetta ár var milcið rætt og ritað í blöð um
menntunarmöguleika stúlkna hér á landi,
og kvennaskóluiu óx fiskur um hrygg. Unn-
ið var að kvennaskóla í Húnavatnssýslu, og
skólinn að Laugalandi í Eyjafirði var kom-
inn á góðan rekspöl. Auk þess var Kvenna-
skólinn í Reykjavík starfandi. Þar var hægt
að stunda námið með margvíslegum hætti,
allt niður í að sælcja einstaka tíma, og var þá
ódýrasta einingin 10 aurar fyrir hvern
kennslutíma.17 Þannig var reynt að koma til
móts við efnaminni námsmeyjar.
Áfram var ferðinni haldið, og urðu þeir
Fiske og félagar sér úti um næturgistingu á
bæjum þar sem leið þeirra lá. Fiske var
kunnugt um þýðingaafrek séra Jóns Þor-
lákssonar frá fyrri tíð, og óskaði hann eftir
að koma við á Bægisá sem varð næsti við-
komustaður þeirra. Séra Arnljótur Olafsson
alþingismaður var í Reylcjavík því að þing-
störfum var eltki enn lolcið.18 Fiske var engu
að síður tekið með kostum og kynjum af
húsfreyju, Hólmfríði Þorsteinsdóttur, og sá
hann sér til mikillar gleði ýmsar bæltur þar
á bæ úr bókagjöfinni góðu frá afmælisárinu
1874. Hann gekk að ómerktri gröf séra Jóns
á Bægisá og upp að fossinum þar sem sagan
segir að Jón lrafi oft setið við þýðingarvinnu
sína á Paradise Lost. Enn var haldið áfram
að fjalla um ferðir þeirra í blöðuin.
Prófessorinn og Mr. Reeves fóru héðan 30. f.m.
og fylgdu honum flestir þeirra er haldið höfðu
þeim veizluna, til Möðruvalla,- skoðaði hann þar
byggingu skólans og leizt vel á. Frá Möðruvöll-
um hélt hann samdægurs að Bægisá. Þar sá hann
bókasafn séra Arnljóts og þótti hið merkasta, og
furðu gegna, hvað auðugt það væri af beztu bók-
um og merkum handritum,- þá fór hann að skoða
foss þann í Bægisá, er sagt er að Jón Þorláksson
hafi ort mikið af ljóðum sínum við. Hefir herra
Fiske hinar mestu mætur á Jóni, enda sendi hann
og séra Arnljóti á þúsundára hátíð íslands gull-
fjallaða útgáfu af Miltons Paradísarmissi, hið
skrautlegasta verk að öllum frágangi. Allar við-
tökur voru á Bægisá hinar ríkmannlegustu og
veitt að venju með prýði. Frá Bægisá ætlaði pró-
fessorinn og Mr. Reeves til Hóla og svo vestur í
Dali að Hvammi, þaðan í Reykholt og á Þingvöll,
þá til Reykjavíkur og síðan til Geysis og svo með
Díönu norðan um land.19
Saga er sögð af því þegar Fiske á suðurleið
kom til Borðeyrar og lcallaði á ensku til ungs
manns sem þarna var að burðast með vatn.
Sá svaraði að bragði á ensku. Fiske talaði þá
til hans á þýsku og svaraði hinn á sama máli
án þess að hugsa sig um. Vatnsberinn ungi
reyndist vera Thor Jensen. Fiske minntist
16 Þetta er áréttað í mörgum ritum um skólann þótt
Charlotte Williams Conable reyni að hrekja það á
skondinn hátt í bók sinni Women at Cornell. The
Myth of Equal Education. Ithaca; Cornell Univ.
Press, 1977.
17 Þjóðólfur 10.6. 1879, bls. 63.
18 Willaid Fiske in Iceland. Based on the pocket
notebook kept during his sojourn theie, 1879. Ed-
ited by P.M. Mitchell. Ithaca,- Cornell University
Library, Ithaca, 1989, bls. 28.
19 Noiðlingui 11.8. 1879, dálkur 183-84.
21