Vera - 01.04.2000, Blaðsíða 38

hoppa- út- í-stóru- laugina
dœmi
Ég hef nokkuð vclt því fyrir mér hvcrnig ég aetti að byrja
þcssa hugleiðingu. Ætti ég byrja á því að scgja frá
viðbrögðum vinkvenna minna, sem og annarra kvenna,
þegar ég tjáði þeim að ég hefði tekið að mér
framkvæmdastjórastarf Hlaðvarpans haustið 1992?
Þau voru: „ Ertu vitlaus, hvernig dettur þér í hug að
ganga í þau björg? Ása, þetta er dauðadæmdur staður!!!"
Eða... „Ása, ætlar þú að fara að stýra einhverjum hund-
leiðinlegum lopapeysumarkaði?"
Eða, ætti ég að segja frá fyrsta stjórnarfundinum sem ég
sat ... og svo öllum hinum? Eða ætti ég að segja frá því
þegar ég móðgaði fyrstu konuna? Nei, varla, hún gæti
móðgast aftur. Þau voru næstum sjö, árin mín í Hlaðvarp-
anum, með einu löngu fæðingarorlofi í milli, og varla
hefði ég verið svona lengi ef það hefði verið svona
leiðinlegt.
Ása Richardsdóttir, framkvæmdastjóri Hlaðvarpans 1992-1999, lítur um öxl
Ég hef löngum haft á orði að ég vilji frekar „þjást en leiðast" og á
leiðinlegum stöðum held ég mig ekki. Það er Vestfirðingurinn í
mér, skiljið þið. Þetta var nefnilega ferlega skemmtilegt. Sérstak-
lega tíminn frá því ég kom úr fæðingarorlofi vorið 1994 og skáld-
ið Sjón sagði á einum „hugstormsfundinum": „Hvers vegna stofn-
ið þið ekki Kaffileikhús?" Ég sé þetta allt í rósrauðum bjarma nú
þegar ég er hætt og finnst eins og það sé heil eilífð síðan. Helgin
sem öll stjórnin og ég og Ævar unnum fram á nótt við að skreyta.
Það var bara farið upp á háaloft, gamalt dót grafið út úr hornum,
borið niður, sett í eina hrúgu á miðju gólfi og svo var byrjað. Opn-
unarkvöldið, þar sem Sápa sló í gegn, síminn hringdi látlaust
næstu daga og við áttum ekki einu sinni símsvara. Við vissum í
raun ekkert hvað við vorum að gera. Þetta var svona týpískt ís-
lenskt hoppa-út-í-djúpu-laugina dæmi. Og þó... Frá upphafi lá
einhver fullvissa í loftinu. Við vorum að gera rétt. Eitthvað varð
líka að gera, annars gætu „vinkonur" mínar (hér að ofan) hrósað
sigri. Og — það virkaði. Það virkaði vegna þess að „konseptið" var
rétt og það var búið til af konum. Frá smæstu hlutum til hinna
stærstu. Hvernig dót var á staðnum og hvað ekki. Hvernig tekið
var á móti gestum, hvað fékkst á barnum. Hvað sagt var við gest-
inn þegar hann kom og þegar hann fór.
Við fylgdum ekki úreltri „kynjaeinangrunarstefnu" í verkefna-
eða leikaravali. Karlar hafa jafnt unnið, leikið, bakað, leikstýrt eða
hrært í pottum í Kaffileikhúsinu þó svo að sennilega hafi konur
verið í meirihluta. En karlar hafa fallið inn í þetta konsept, þetta
andrúmsloft sem tókst að skapa. Og það var út frá þessu andrúms-
lofti sem mörg verkefnin urðu til. Grísk og Spænsk kvöld, Sögu-
kvöld, Rússibanadansleikir, Ljóðajazzkvöld, Sápurnar, Rímnakvöld,
O, þessi þjóð, og öll hin.
Alveg er ég viss um að einhver nefnir „Drauminn sem ekki
rættist" í þessari umfjöllun um Hlaðvarpann. Ég man ekki hversu
oft ég þurfti að svara, á eins gáfulegan hátt og ég gat, hvers vegna
draumurinn um hið stóra, æðislega, fjölbreytta kvennahús hefði
ekki ræst. Hvers vegna rætast draumar ekki? Sennilega mun
kvennasagnfræðingurinn sem skrifar sögu okkar eftir 50 ár segja:
...fyrir þessu eru félagslegar, pólitískar og persónulegar ástæð-
ur. Hlaðvarpinn varð til mitt í hinum mikla uppgangstíma í ís-
lenskri kvennabaráttu. Mikil bjartsýni ríkti og trúin á hina skilyrð-
islausu samkennd og samstöðu kvenna var alger...“
En, var þetta einhver einn draumur? Ég held ekki. Ég veit ekki
hvað ég hef heyrt margar hugmyndir um hvað átti að vera, fyrir
konur, í Hlaðvarpanum. Leikhús, alltaf leikhús, en líka handverks-
safn kvenna, myndlistarskóli, kvennakaffihús, myndlistargallerí
kvenna, vinnustofur kvenna (sem reyndar voru en illa gekk að inn-
heimta leiguna), skrifstofur allra helstu kvennasamtaka í landinu,
verslanir kvenna (voru og eru, húrra fyrir Fríðu frænku!). Þvílíkt
margir kvennadraumar. En, okkar draumur rættist. Okkur tókst að
byggja upp spúrrandi lítið listahús, fátækt en skemmtilegt, sem lif-
ir enn. Það má eflaust segja ljóta hluti um það líka en ég læt aðra
um það. Kaffileikhúsið er öðruvísi hús og það hefur átt frum-
kvæði að nýjungum í reykvísku listalífi. Og það er allt — hugsmíð
kvenna. Slík kvennabarátta er best.
Það sem ég saknaði alltaf, en hafði hvorki tíma né orku til að
skipta mér að, var að ekki skyldi vera einhver vettvangur frjórrar
og ögrandi feminískrar umræðu í húsinu.Vettvangur þar sem kon-
ur gætu æst sig upp úr öllu valdi um hvað sem er, án þess að eiga
það á hættu að vera stimplaðar „ókvenna.. .legar". Vettvangur þar
sem horft yrði til framtíðar en ekki fortíðar. Nú hefur Bríet, félag
ungra feminista, fengið samastað í Hlaðvarpanum, svo vonandi
verður breyting á.
Ritstýran bað mig að segja frá árunum mínum í Hlaðvarpanum
og hvað stæði upp úr. Stofnun Kaffileikhússins stendur upp úr, svo
einfalt er það. Þar var samstilltur hópur að verki sem hafði skýrt
konsept í kollinum og skýrt markmið. Ég hef tröllatrú á slíkum
hópum og mér sýnist annar slíkur vera að verða til með breyttu
fyrirkomulagi veitingarekstrar í Hlaðvarpanum. Frábært. Æðislegt.
Gamlir draumur rætast ekki en nýir, geta gert það!!!
38 • VERA