Ljósmæðrablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 13

2000). Skjólstæðingar HAK gætu því
verið opnari og meðvitaðri um líðan
sina heldur en almennt er og þess vegna
líklegri til að tjá vanlíðan m.a. í könn-
uninni.
Þá vekja niðurstöðurnar upp spuming-
ur um hvort hugsanlegt sé að breytingar
1 Þjóðfélaginu á undanfömum ámm,
eins og aukin atvinnuþátttaka kvenna,
hufi á einhvern hátt leitt til aukinnar
Uliinningalegrar vanlíðunar nýlega orð-
>nna mæðra. Hefur álag og vinna auk-
>st? Hefur stuðningsnet fjölskyldunnar
gliðnað? Beck (1998) hefur fundið í
rannsóknum sínum tengsl fæðingaþung-
lyndis við skort á félagslegum stuðningi
°g erfiðleika í einkalífi. Niðurstöður
þessar gefa vísbendingu um að vert sé
að skoða ábendingar Okano, Nagata,
Hasegawa, Nomura og Kumar (1998)
urn gagnsemi þess að leggja EPDS fyrir
allar konur í ungbarnavernd en á það
hefur Thome (1992) einnig bent.
Hvað varðar aldur mæðra kemur í
Ijós að konur sem eru á aldrinum 15-19
aia (n=7) eru líklegri til að greinast með
þanglyndiseinkenni en eldri konur. því
^ at 7 konum mælast með þunglynd-
•seinkenni á bilinu 12-26 sem hefur
venð skilgreint sem mikil einkenni um
Þunglyndi. Að sjálfsögðu eru þetta fáar
konur en engu að síður ákveðin vís-
ending um samband þó ekki sé það
marktækt.
Niðurstöður varðandi tengsl mennt-
unar og þunglyndiseinkenna eru mjög
athygliverðar en samkvæmt rannsókn-
'nni eykst tíðni þunglyndiseinkenna (>
) eftir því sem konurnar hafa minni
menntun. Þannig er tíðni þunglynd-
jseinkenna 25% hjá konum sem hafa
lokið grunnskóla, 15,5% hjá konum
seni hafa lokið framhaldsskóla og 6,3%
Jú konum sem hafa lokið háskóla-
P'oii. Munurinn er marktækur þar sem
P=0,039. Áður hefur Thome (1998)
staðfest mun milli grunn- og framhalds-
skólamenntunar hvað þetta varðar.
Hvað varðar tengsl milli hjúskap-
mstöðu og þunglyndiseinkenna kemur
1 Ijós að einungis tíu konur af þeim
2 sem tóku þátt í rannsókninni eru
e ki í sambúð eða giftar barnsföður,
en limm þeirra mælast með merki um
Þnnglyndi (9-26). Þessar niðurstöður
e,n ekki marktækar en þó eru þær allrar
at ygli verðar og geta gefið ákveðnar
Vlsbendingar.
1 rannsókn Thome (1998) kemur
,raiTI að rnarktækt samband fannst milli
parstöðu og þunglyndiseinkenna
Pai sem kom fram að einstæðar mæðui
voru mun lfklegri til þess að upplifa tíð
þunglyndiseinkenni en konur sem voru í
sambúð eða voru giftar barnsföður.
Einnig kemur fram í niðurstöðum
að 20% frumbyrja upplifa tíð þung-
lyndiseinkenni samanborið við 12,6%
fjölbyrja. Fróðlegt er að velta fyrir sér
ástæðum fyrir þessum mun og nauð-
synlegt fyrir alla sem sinna verðandi
og nýbökuðum foreldrum að vera vak-
andi fyrir hærri tíðni meðal frumbyrja.
Ekki reyndist þessi munur tölfræðilegar
marktækur. Sambærilegar rannsóknir
hafa ekki sýnt fram á tengsl milli þung-
lyndiseinkenna og fjölda barna.
Þá leiða niðurstöður í ljós að konur
sem fætt höfðu með aðstoð sogklukku,
eða tangar eða með keisaraskurði voru
mun líklegri til að upplifa tíð þung-
lyndiseinkenni, en þær sem fæddu um
leggöng. Tuttugu prósent kvenna sem
höfðu fætt með keisaraskurði, sogklukku
eða töngum höfðu mörg merki um þung-
lyndi þ.e. höfðu 12-26 stig á Edinborga
rþunglindiskvarðanum. Aftur á móti var
prósentan 14,2% hjá konum sem höfðu
fætt um leggöng. Þetta vekur spurningar
um hvort hærri tíðni þunglyndiseinkenna
megi e.t.v. tengja að einhverju leyti við
fæðingaraðferð. Þetta eru athygliverðar
niðurstöður þrátt fyrir að munur sé ekki
marktækur og er þetta þáttur sem þyrfti
að skoða betur í fraintíðinni.
Foreldrastreita
Niðurstöður rannsóknarinnar leiddu í
ljós að 16,9 % (vikmörk ± 5,5) þeirra
sem tóku þátt, greindust með 75 eða
eða fleiri foreldrastreitustig sem er
mun lægra hlutfall en rannsókn Thome
(1998) leiddi í Ijós þar sem hlutfallið var
23% (n=734) (vikmörk ± 3,0). Þessar
niðurstöður eru afar athyglisverðar ekki
síst vegna þess að þunglyndiseinkenni
reynast ívið meiri en í rannsókn Thome.
Freistandi er að álykta að sú áhersla
sem lögð hefur verið á að stuðla að
aukinni foreldrahæfni og að styrkja
tengslamyndun móður og barns með
auknum stuðningi og meðferðartilboð-
um fyrir verðandi og nýorðna foreldra á
HAK, tengist lægri tíðni foreldrastreitu
og hafi hér áhrif. Þó er á engan hátt hægt
að fullyrða neitt um það þar sem mjög
margir þættir gætu haft áhrif, svo sem
eins og menntunarstig þeirra sem svör-
uðu en það er eitt af þeim atriðum sem
hefur verið sýnt fram á að hafi áhrif á
tíðni foreldrastreitu (Thoine, Alder, og
Ramel, 2006).
Þegar skoðaðir eru undirkvarðar for-
eldrastreitukvarðans kemur í ljós að
streita í samskiptum við bamið reyndist
vera tiltölulega fátíð, streita vegna erf-
iðra skapsmuna barns var mun tíðari, en
tíðust var streita í foreldrahlutverki.
Tíðni foreldrastreitu mældist hlut-
fallslega langmest meðal yngstu mæðr-
anna (p<0,05) og foreldrastreita var mun
meiri meðal mæðra sem voru að eignast
sitt fyrsta barn (p<0,05) en annarra.
Þegar konunum er skipti í tvo hópa 24
ára og yngri og 25 ára og eldri kemur í
ljós að foreldrastreita (> 75 stig ) kemur
fram hjá 11 af 41 í yngri hópnum en
14 af 106 í eldri hópnum (p=0,022).
Sautján af 64 frumbyrjum reyndust hafa
foreldrastreitu (> 75 stig ) en aðeins 8
af 84 fjölbyrjum (p=0,013). Ekki fund-
ust neinar rannsóknir sem kanna tengsl
foreldrastreitu og barnafjölda eða aldur
móður. Samanburður við aðrar lýðbreyt-
ur leiddi ekki í ljós marktækan mun.
Það þarf ekki að koma á óvart að ungar
mæður og þær sem eru að fæða fyrsta
barn glími við meiri streitu en þær sem
eldri og reyndari eru, en undirstrikar
nauðsyn þess að bjóða þessum hópum
aukinn stuðning og fræðslu.
Sterkt samband mældist milli for-
eldrastreitu og fæðingaþunglyndisein-
kenna þar sem 43% þátttakenda með
tíð þunglyndiseinkenni mældust einnig
með mikla foreldrastreitu. Niðurstöður
rannsóknar Thome (1998) höfðu áður
leitt í ljós mun lægra hlutfall þessarar
fylgni eða 12%. Þrátt fyrir þessi sterku
innbyrðis tengsl er umhugsunarvert að
þunglyndiseinkenni og foreldrastreita
virðast tengjast lýðbreytum með nokkuð
mismunandi móti, þ.e. þunglyndisein-
kenni hafa mesta fylgni við menntun en
streita við aldur móður og bamafjölda.
Samantekt
í þeim hluta rannsóknainnar sem greint
er frá í þessari grein var tilgangurinn að
kanna tfðni fæðingaþunglyndiseinkenna
og foreldrastreitu á þjónustusvæði
Heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri.
Niðurstöður voru síðan bornar saman
við niðurstöður úr rannsókn Mörgu
Thome sem birt var árið 1998 þar sem
úrtak var tekið af öllu landinu.
Hvað niðurstöður varðar ber að hafa
í huga að vegna takmarkaðs fjölda þátt-
takenda og eðli spurningalista, þar sem
úrtak skiptist í marga misstóra hópa
verða fáir einstaklingar í sumum hópum
og því er erfitt að fá marktæka fylgni
milli lýðbreyta og annarra breyta.
í niðurstöðum kemur fram að 15,6%
kvennanna í rannsókninni mælast með
þunglyndisstuðul 12 eða þar yfir, sem er
Ljósmæðrablaðið júní 2007 1 3