Ljósmæðrablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 26

-f
Sigfríður Inga ásamt ánœgðri fjölskyldu eftir heimafceðingu.
hátt sé að líkindum dregið úr tíðni og
alvarleika vandamála á fyrstu mánuðum
eftir fæðingu bamsins.
Það er mat okkar að hin framan-
greindu tengsl þunglyndiseinkenna og
foreldrastreitu við ýmsa þætti sem fram
koma í viðtölunum snemma á með-
göngu endurspegli gagnsemi viðtalanna
og varpi ljósi á þá möguleika sem þær
fjölþættu upplýsingar er út úr þeim fást
gefa til forvama.
Samantekt
Rannsóknarspurningin í þessum hluta
rannsóknarinnar er hvort þær upplýs-
ingar, sem aflað er með viðtölum við
verðandi mæður snemma á meðgöngu
og það mat á þörf fyrir athygli, stuðn-
ing og meðferð sem á þeim byggir, hafi
tengsl við þunglyndiseinkenni og for-
eldrastreitu þremur mánuðum eftir að
barnið er fætt.
Þau atriði sem reynast hafa marktæka
fylgni (SM<0,05) við þunglyndisein-
kenni eftir barnsburð eru að almennu
heilsufari sé talið ábótavant og fyrri saga
um geðræn eða tilfinningaleg vandamál.
Konur sem reykja á meðgöngu virðast í
auknum mæli hafa þunglyndiseinkenni
eftir fæðinguna. Marktækt auknar líkur
eru einnig á þunglyndiseinkennum hjá
þeim sem á meðgöngu búa hjá foreldr-
um eða tengdaforeldrum. Sama gildir
um þær sem hafa lýst áhyggjum af fjár-
hags-, húsnæðis- eða atvinnumálum.
Hvað viðvíkur foreldrastreitu kemur
í ljós að þær konur taldar eru eða telja
sig hafa ónógan stuðning frá umhverfi á
meðgöngu sýna marktækt auknar líkur á
foreldrastreitu. Sama gildir um þær sem
26 Ljósmæðrablaðið júni 2007
svara játandi spurningu um áhyggjur af
fjárhags-, húsnæðis- eða atvinnumálum.
Áfengisvandi á heimili tengist foreldra-
streitu einnig marktækt. Þá búa konur
sem lýsa svefnerfiðleikum snemma á
meðgöngu marktækt oftar við mikla
foreldrastreitu en aðrar konur eftir að
bamið er fætt. Sama gildir um konur
sem ekki hafa lokið grunnskólanámi.
Meirihluti þeirra mæðra sem sýndu
mikil þunglyndiseinkenni eða foreldra-
streitu yfír viðmiðunarmörkum hafði á
meðgöngu verið metinn í þörf fyrir sér-
staka athygli, stuðning eða meðferð.
Það er athyglivert að mikil foreldra-
streita er meira en tvöfalt algengari í
hjá konunum sem fengu ekki þjónustu
sem byggði á þjónustumati í upphafi
meðgöngu. Þessi hópur hefur að mestu
farið á mis við þetta breytta vinnulag og
þau stuðnings- og meðferðartilboð sem
því fylgja. Ekkert er þó hægt að full-
yrða um tengsl þessara þátta þar sem
upplýsingar liggja ekki fyrir um þætti
eins og líkamlega- og andlega líðan né
bakgrunn þess hóps. Helstu takmark-
anir rannsóknarinnar liggja í því hve
lítill rannsóknarhópurinn var og er vel
hugsanlegt að hægt hefði verið að sýna
fram á tengsl milli fleiri þátta ef upp-
lýsingar hefðu legið fyrir frá stærri hóp.
Þá verður að hafa í huga að á grundvelli
upplýsinganna sem aflað er í mæðra-
verndinni á sér stað margskonar íhlutun,
samráð, aukin umhyggja, stuðningur og
meðferð. Hugsanlegt er að forvamagildi
þeirra aðgerða sem beitt er sé eitthvert
þar sem mikill kvíði snemma á með-
göngu og erfið reynsla af fyrri fæð-
ingum reynast hvorki hafa tengsl við
þunglyndiseinkenni né foreldrastreitu.
Rannsókn Austin, Frilingos, Lumley,
Hadzi-Paviovic, Roncoloto, Acland,
Saint, Segal og Parker, (2007) sýndi
fram á betri útkomu varðandi þunglynd-
iseinkenni og foreldrastreitu með fyr-
irbyggjandi aðgerðum á meðgöngu.
Rannsóknin hefur að okkar mati
varpað nýju ljósi á gagnsemi upplýs-
inganna sem aflað er í mæðravernd-
inni, bæði einstaka þætti þeirra og þá
heildarniðurstöðu sem birtist í matinu á
þjónustuþörf. Hún sýnir að nokkru leyti
hvernig þær nýtast og hvemig má nýta
þær enn frekar til að móta vinnulagið
þannig að sem best sé komið til móts
við misjafnar þarfir skjólstæðinga þjón-
ustunnar. Rétt er þó leggja áherslu á að
tilgangur þessa nýja vinnulags er víð-
tækur, en snýst ekki einvörðungu um
að leita að áhættuþáttum þunglyndis
og foreldrastreitu og rannsóknin er því
engan veginn fullnaðardómur um gagn-
semi vinnulagsins. Engar, hvorki inn-
lendar né erlendar, rannsóknir hafa birst
sem eru að öllu leyti sambærilegar við
þessa rannsókn þannig að ekki er hægt,
nema að litlu leyti, að bera niðurstöður
okkar saman við niðurstöður annarra
rannsókna. Nokkrar rannsóknir hafa
komið fram sem lýsa fylgni milli nokk-
urra breyta sem skoðaðar vom í þess-
ari rannsókn. Sumar rannsóknir hafa til
dæmis bent á tengsl milli þunglyndis
fyrir og eftir fæðingu (Buultjens, 2007).
Niðurstöður Beck (1998), þar sem sam-
anburður áhættuþátta fæðingaþung-
lyndis var gerður með innihaldsgrein-
ingu 26 rannsókna (n=2.189), leiddu
í ljós að þunglyndi á meðgöngu var
stærsti áhættuþáttur fæðingaþunglyndis
(r=0,51).
Einnig kom fram í rannsókn Thome,
Alder og Ramel (2006) að menntun hefur
marktæka fylgni við fæðingaþunglyndi
og foreldrastreitu. Einnig hafa komið
fram rannsóknir sem kanna áhrif óværð-
ar bama, brjóstagjafar og áhrif stuðn-
ings á foreldrastreitu (Thome, Alder og
Ramel, 2006; McCurdy, 2005).
Þrátt fyrir smæð úrtaksins em nið-
urstöður þessarar rannsóknar gagnleg-
ar fyrir ljósmæður og aðrar heilbrigð-
isstéttir sem annast konur á meðgöngu
og á fyrstu mánuðum eftir fæðingu.
Marktæk tengsl þunglyndiseinkenna og
foreldrastreitu eftir barnsburð, við matið
sem gert er eftir viðtölin í mæðravemd-
inni, staðfesta að matið er gagnlegt
hjálpartæki í þeirri viðleitni að veita
umhyggju, stuðning og meðferð þar
sem þörfin er mest.