Ljósmæðrablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 18

upplýsingar sem safnað hafði verið á
meðgöngu þessara kvenna. Þær upp-
lýsingar tengdust meðal annars félags-
legum aðstæðum, líkamlegri- og tilfinn-
ingalegri líðan og bakgrunni/aðstæðum
kvennanna í bernsku þeirra.
Tilgangurinn var að kanna hvort þær
upplýsingar sem aflað var á meðgöngu
hefðu tengsl við fæðingaþunglyndisein-
kenni og foreldrastreitu eftir fæðingu
bamsins við þriggja mánaða aldur.
Aflað var leyfa fyrir rannsókninni
frá Vísindasiðanefnd, hjúkrunarforstjóra
HAK, yfirlækni HAK og að lokum var
send tilkynning til Persónuverndar.
Bakgrunnur, efniviður og aðferð
Hér var beitt megindlegri og lýsandi
aðferðafræði þar sem niðurstöður úr
spurningalistum voru settar inn í SPSS
til að kanna tengsl ýmissa breyta við
ýmsar upplýsingar sem aflað hafði verið
í mæðravernd og niðurstöðum spurn-
ingalista sem lagðir voru fyrir inæður
sem komu ineð böm sín í skoðun við
þriggja mánaða aldur. Ritari fjölskyldu-
ráðgjafa sá um innslátt gagna og var eini
aðilinn sem hafði aðgang að kennitölu
kvennanna meðan á innslætti stóð. Eftir
það var ekki hægt að rekja gögn sem
safnað hafi verið á meðgöngu kvennanna
til þeirra ganga sem aflað var við þriggja
mánaða aldur barnanna. Til að kanna
tengsl milli breyta var notað marktækni-
prófið „symmetric measures” (SM).
Rannsóknarspurningin var hvort ein-
hverjar þeirra upplýsinga sem aflað var
á meðgöngu og það mat sem á þeim
er byggt, hefðu tengsl við lýðbreytur,
þunglyndiseinkenni sem voru mæld með
Edinborgarþunglyndiskvarða (EPDS)
eðaforeldrastreitu sem mæld varmeðfor-
eldrastreitukvarða (PSI/SF) við þriggja
mánaða aldur bams. Báðir kvarðarnir
hafa reynst áreiðanlegir lil að meta fæð-
ingaþunglyndi og foreldrastreitu (Tome,
Alder og Ramel, 2006; Jardri, Pelta,
Maron, Thomas, Delion, Codaccioni, og
Goudemand, 2006;Tome, 1999; Tome og
Adler, 1999;Tome, 1998; Abidine, 1990).
Tiigangur hálfstaðlaðs viðtals í upp-
hafi meðgöngu var að fá sem skýrasta
mynd af heilsufari, félagslegri stöðu
og líðan konunnar og afstöðu hennar
til foreldrahlutverksins, í því skyni að
bjóða stuðning og meðferð við hæli og í
samræmi við breytilegar, þarfir og óskir.
Nánari upplýsingar um breytt vinnulag í
mæðra- og ungbamavernd eru í bók sem
Landlæknisembættið gaf út árið 2000
(Anna Karolína Stefánsdóttir, Hjálmar
Freysteinsson, Hulda Guðmundsdóttir,
Björg Bjarnadóttir, Guðfinna Nývarðs-
dóttir, Magnús Skúlason, Pétur Péturs-
son, Sigfríður Inga Karlsdóttir, Sig-
mundur Sigfússon, 2000). Þess má geta
að bæði áður en þetta vinnulag (kallað
Nýja barnið; breytt vinnulag) á HAK var
tekið upp sótti það starfsfólk sem starf-
ar við mæðra- og ungbarnavemd auk
fjölskylduráðgjafa ýmis námskeið sem
voru til þess fallinn að auka færin þess,
meðal annars til að meta þjónustuþörf
kvenna á meðgöngu. Tveir sérfræðingar
voru fengnir til að vera ráðgjafar og af
og til fyrstu ár vinnulagsins komu þeir
að verkefninu með fræðslu og ráðgjöf.
Yfirleitt er það heimilislæknir konunnar
sem fyllir í spurningablöð sem stuðst
er við í viðtalinu, en jafnframt er lögð
áhersla á að viðtalið sé sveigjanlegt og
tími gefinn til að ræða þau atriði sem
upp koma. I jafn litlu samfélagi og
á Akureyri og nágrenni þekkir heim-
ilislæknir sína skjólstæðinga oft mjög
vel og einnig það stuðningsnet sem er
í kringum þá er. Sú vitneskja hjálpar
heimilislækninum að meta þær upplýs-
ingar sem fást úr viðtalinu og einnig
að gera sér grein fyrir ýmsu í bak-
grunni og aðstæðum skjólstæðingsins
meðal annars hversu sterkt stuðnings-
net skjólstæðingurinn hefur í kringum
sig. Segja má að upplýsingarnar sem
fást úr viðtalinu og notaðar eru í rann-
sókninni séu að hluta til upplýsingar
um staðreyndir, aldur, barnafjölda og
sjúkdóma, en einnig að hluta til hug-
lægt mat konunnar og heimilislækn-
isins sem fyllir út blaðið. Ljósmóðir,
fjölskylduráðgjafi, hjúkrunarfræðingur í
ungbarnavernd eða heimilislæknir geta
síðan breytt matinu ef ástæða þykir t.d.
ef aðstæður eða líðan konunnar breyt-
ast. Mat á |rjónustuþörf er gerð í lok
viðtalsins, þar er þjónustuþörf greind í
A, B og C flokka. Þar er konum sem
greindar eru með þjónustuþörf A strax
boðið upp á aukna þjónustu, t.d. tíðari
komur til Ijósmóður í mæðravernd eða
viðtal við fjölskylduráðgjafa. í þessari
rannsókn var skoðað hvort þessar upp-
lýsingar sem skráðar voru á meðgöngu
og þjónustumatið hafi að einhverju leyti
tengsl við þunglyndiseinkenni eða for-
eldrastreitu eftir að barnið er fætt. Þó er
nauðsynlegt að hafa í huga að tilgangur
viðtalsins og matsins er að fá sem besta
heildarmynd af heilsu, líðan og aðstæð-
um, en ekki er einvörðungu eða öðru
fremur verið að leita að áhættuþáttum
fyrir foreldrastreitu eða þunglyndi eftir
barnsburð.
Ekki fara allar verðandi mæður sem
eru í mæðravernd á HAK í viðtöl sem
þjónustumat byggir á, en yfirleitt fara
um það bil 70-80 % verðandi mæðra
í viðtal. Ástæðan fyrir brottfallinu er
meðal annars að einn heimilislækn-
ir hefur ekki tekið þátt í vinnulaginu,
konur sem flytja til og frá bænum og
síðan falla einhver viðtöl niður vegna
sumarfría.
Af þeim 152 konum sem svöruðu
spurningalistum um þunglyndisein-
kenni og þeim 148 konum sem svöruðu
spurningum um foreldrastreitu í ung-
barnaverndinni, lágu fyrir upplýsingar
úr mæðraverndinni um viðtöl við 99
konur. Brottfallið kemur að mestu, eða í
38 tilvikum, til af því að þær höfðu ekki
farið í viðtal á meðgöngu, en í öðrum
tilvikum var um að kenna ófullkominni
skráningu eða villum í skráningu þannig
að ekki var hægt að tengja saman upp-
lýsingar frá þessum tveimur áttum.
I viðtalinu eru fyllt út tvö blöð annars
vegar heilsufarsblað þar sem skráðar eru
ýmsar heilsufarsupplýsingar konunnar.
Hins vegar er blað þar sem spurt er um
aðstæður, líkamlega og andlega líðan
og bakgrunn og bemskuár. Aðgang að
þessum blöðum hafa fagaðilar sem ann-
ast konuna í mæðra- og ungbarnavernd
auk fjölskylduráðgjafa.
Niðurstöður
Upplýsingar af heilsufarsblaði lágu fyrir
úr mæðravernd fyrir 73 konur af þess-
um 152 konum en upplýsingar varðandi
aðstæður, líkamlega og andlega líðan og
bakgrunn og bernskuár lágu fyrir um 99
konur af þeim 152 sem svöruðu spurn-
ingalista um þunglyndiseinkenni og for-
eldrastreitu. Þegar þessar 99 konur, þar
sem hægt var að tengja upplýsingar úr
mæðraverndarviðtölum við upplýsingar
um tíðni þunglyndiseinkenna og for-
eldrastreitu, eru bornar saman við allan
hópinn, 152 konur, sést að tíðni mikilla
þunglyndiseinkenna (> 12 stig) er nán-
ast hin sama hjá þessum hópum, þ.e.
16,2% hjá hópnum sem fékk ekki þjón-
ustumat í upphafi meðgöngu og 15,8%
hjá hinum.
Tíðni foreldrastreitu (> 75 stig ) er
hins vegar verulega lægri í hópnum þar
sem hægt var að tengja niðurstöður við
upplýsingar á meðgöngu, þ.e. 12,1%
borið saman við 16,9% í hópnum öllum
(n = 148). Tíðni foreldrastreitu í hópn-
um sem fékk ekki þjónustumat í upp-
hafi meðgöngu (n = 49) er 26,5%, eða
rúmlega tvöfalt hærri en í þeim hóp sem
átti upplýsingar úr mæðraverndinni.
í umfjölluninni er flokkum A og B
1 8 Ljósmæðrablaðiú |úm' 2007