Ljósmæðrablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 8

að notast við eigin dómgreind út frá
sjúkrasögu viðkomandi sjúklings, klín-
ískri skoðun og þekkingu á þeim með-
ferðarmöguleikum sem til eru rneðan
ekki hafi fengist sannanir fyrir því
hvaða meðferðarleið á að fara til að ná
sem bestum árangri. Þeir vöktu athygli
á að niðurstöður rannsókna sem kanna
árangur liðlosunarmeðferðar gefi til
kynna að liðlosun geti verið hentug
meðferðarleið ef spjaldliðurinn er ekki
í réttri stöðu en bentu jafnframt á að
samanburðarhóp vanti í þær rannsóknir
sem kanna árangur liðlosunar. í yfirlits-
grein þeirra kemur fram hversu erfitt
getur reynst að bera saman árangur mis-
munandi rannsókna þar sem þær eru oft
ólíkar í eðli sínu auk þess sem ákveð-
inn veikleiki einkenni oft aðferðafræði
þeirra. Af þessum sökum reynist erfitt
að draga ályktanir um gagnsemi sjúkra-
þjálfunar (Stuge, o.fl., 2003).
Könnun á þjónustu
Ofangreindar niðurstöður sýna nauðsyn
þess að heilbrigðisstarfsmenn sem starfa
við mæðravernd sýni mjaðmagrind-
arverkjum áhuga, þekkingu og skilning
og standi vel að fræðslu, ráðgjöf, grein-
ingu og meðferð til að auka vellíðan
verðandi mæðra. Með því eru lögð lóð
á vogarskálamar til aukinnar heilsu-
eflingar og bættrar lýðheilsu í þjóð-
félaginu auk þess sem slíkar aðgerðir
ættu að vera þjóðfélagslega hagkvæm-
ar. Þegar um mjaðmagrindarverki er að
ræða getur reynst erfitt að átta sig á
eðli vandamálsins, greina það rétt og
bregðast rétl við niðurstöðum greining-
arinnar eins og margar rannsóknir benda
til. Rannsóknarhöfundur sem er sjúkra-
þjálfari og meðferðaraðili barnshafandi
kvenna taldi vera ástæðu til að kanna
hvernig þjónustunni er háttað við barns-
hafandi konur innan heilsugæslunnar ef
þær eiga við mjaðmagrindarverki að
stríða á meðgöngu með það að markmiði
að kanna upplifun veitenda og neyt-
enda til þjónustunnar. Höfundi er aðeins
kunnugt um tvær þjónustukannanir sem
gerðar hafa verið áður hér á landi sem
beinast að konum með grindarverki á
meðgöngu (Anna Rósa Heiðarsdóttir og
Svanfríður Inga Guðbjörnsdóttir, 2004;
Elín Elísabet Jörgensen og Guðný Björg
Björnsdóttir, 2005).
Um sama leyti og rannsóknaráætl-
unin hófst áttu sér stað miklar breyt-
ingar á starfsemi mæðraverndar höfuð-
borgarsvæðisins þar sem klínísk mót-
taka Miðstöðvar mæðravemdar var
lögð niður og ákveðið að barnshafandi
konur sem ekki eru í áhættu á með-
göngu myndu sækja þjónustuna alfarið
til mæðraverndar þeirrar heilsugæslu-
stöðvar sem þær tilheyra. Konur með
mjaðmagrindarvandamál flokkast ekki
undir áhættumeðgöngu og þurfa þar
með ekki á sjúkrahúseftirliti að halda þó
að þær hafi engu að síður þörf fyrir sér-
meðhöndlun. í kjölfar breytinganna var
Miðstöð mæðraverndar ætlað að styðja
við mæðravernd á heilsugæslustöðvum
landsins, leggja áherslu á fræðslu og
ráðgjöf auk þróunar og rannsóknarstarfs
(Heilsugæslan, 2006).
Aðferðafræði
Markmið rannsóknar
og rannsóknarspurning
Markmið rannsóknarinnar var að kanna
upplifun viðmælenda af þeirri þjón-
ustu sem er í boði fyrir konur á höfuð-
borgarsvæðinu sem leita sér aðstoðar
vegna mjaðmagrindarvandamála á með-
göngu og athuga hversu gott aðgengi
er að henni í raun hjá heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins. Auk þess var
markmiðið að kanna hvort þörf væri
á einhverjum breytingum á þjónust-
unni. Rannsóknarspurningin var því á
þessa leið: Er ástæða til að breyta þeim
aðferðum eða leiðum sem farnar eru
í þjónustu á höfuðborgarsvæðinu við
barnshafandi konur með grindarvanda-
mál og ef svo er þá hvernig. Akveðið
var að afmarka rannsóknina við höf-
uðborgarsvæðið. Áhugi rannsóknarhöf-
undar beindist að höfuðborgarsvæðinu
vegna fyrrgreindra breytinga sem þar
áttu sér stað en ekki að landsbyggðinni
þar sem starfsumhverfið er annað og
færri valmöguleikar eru á þjónustu.
Aðferð rannsóknar
Þær rannsóknaraðferðir sem notaðar
voru falla undir hefð eigindlegra rann-
sóknaraðferða (Taylor og Bogdan,
1998). Með eigindlegum rannsóknum
er leitast við að afla heilstæðrar merking-
ar á lífi og upplifun fólks, en með þeim
er rýnt í merkingu þeirra orða sem
þátttakendurnir nota og tengja gagnvart
því félagslega umhverfi sem þeir lifa
í (Bowling, 2002). Einstaklingsviðtöl
voru tekin við fagaðila en hópviðtöl
(rýnihópar) við konur sem hafa upplifað
grindarverki á meðgöngu. Notast var
við hálfstöðluð viðtöl. Markmiðið með
þeim var að rannsaka umfjöllunarefnið
á opinn hátt og leyfa viðmælendum
að útskýra hugmyndir sínar og skoð-
anir með eigin orðum (Esterberg, 2002).
Reynt var að gæta fyllsta hlutleysis
og horfa á viðfangsefnið út frá sjón-
arhorni viðmælenda þannig að skoð-
anir rannsakanda endurspegluðust ekki
í niðurstöðum rannsóknarinnar en þessi
aðferð einkennir eigindlegar rannsókn-
araðferðir (Esterberg, 2002). Rýnihópar
geta gefið mikilvægar upplýsingar um
þarfir þeirra sem þurfa á þjónustunni
að halda. Ef ætlunin er að þróa eða
leggja mat á einhverja þjónustu er oft
notast við rýnihópa (Sóley S. Bender,
2003). Af þessum ástæðum var talið að
rýnihópar hentuðu vel til að fá álit þeirra
kvenna sem höfðu sótt þjónustuna. Ætla
má að fjöldi viðmælenda sé talinn nægj-
anlegur í eigindlegum rannsóknum ef
sami efnislegi þráðurinn er farinn að
endurtaka sig í viðtölunum (Bowling,
2002) en svo reyndist vera í þessum
viðtölum.
Þátttakendur
Viðhorf fagaðila til þjónustunnar voru
könnuð með einstaklingsviðtölum við
starfsfólk sem kom að mæðravernd. I
rannsóknina var leitað milliliðalaust
eftir þátttöku læknis og ljósmóður hjá
Miðstöð mæðraverndar, lækni og ljós-
móður á sitt hvorri heilsugæslustöð-
inni og sjúkraþjálfara á Kvennadeild
Landspítalans. Auk þess var leitað til
tveggja sjúkraþjálfara á einkarekinni
sjúkraþjálfunarstofu en annar þeirra
var jafnframt leiðbeinandi í meðgöngu-
sundi.
Tveir rýnihópar voru myndaðir með
annars vegar barnshafandi konum með
grindarverki sem sóttu þjónustuna í
núverandi mynd og hins vegar konum
sem höfðu upplifað mjaðmagrindar-
verki á meðgöngu og sótt þjónustuna
meðan klínisk mótttaka fór fram á
Miðstöð mæðravemdar samhliða heilsu-
gæslustöðvunum. Tilskilin leyfi þurfti
til að nálgast þátttakendur í rýnihópana.
Yfirlæknar heilsugæslustöðva höfuð-
borgarsvæðisins og Miðstöðvar mæðra-
verndar öfluðu upplýsinga úr sjúkra-
skrám til að velja þátttakendur. Leitað
var eftir konum í sjúkraskrá sem höfðu
fengið sjúkdómsgreininguna grindarlos/
grindargliðnun. Sjúkdómsgreiningin
grindarlos kemst næst þeirri sjúkdóms-
greiningu sem kallast 026.7 (subluxation
of symphysis pubis in pregnancy, child-
birth and the puerperium) eftir ICD-10
flokkunarkerfinu sem er alþjóðleg töl-
fræðiflokkun sjúkdóma og skyldra heil-
brigðisvandamála (Læknablaðið, 1996;
WHO, 2006). Öruggast þótti að halda
sig við þennan fiokk til að útiloka hetð-
bundna bakverki á meðgöngu. Konur
8 Ljósmæðrablaðið desember 2007