Ljósmæðrablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 26

Tungumálaerfiðleikar, menningar-
munur og ónóg notkun á túikaþjónustu
getur leitt til aukinnar hættu á alvar-
legum atvikum meðal barna, meðan á
sjúkrahúsdvöl stendur (Cohen et al„
2005). Ákvarðanataka urn meðferð og
rannsóknir hjá sjúklingum sem ekki
tala tungumálið getur verið erfið og
dýrkeypt ef enginn túlkur er til staðar
(Hampers and McNulty, 2002).
Niðurstöður rannsókna sýna að þegar
fullnægjandi túlkaþjónusta er veitt leiðir
það af sér betri samskipti, meiri ánægju
meðal sjúklinga, betri útkomu og aukið
öryggi fyrir sjúklinga (Flores, 2005).
Þær heimildir sem nefndar eru hér
benda til þess að viðvera túlks inni á
fæðingarstofunni sé viðeigandi. Það má
heldur ekki gleyma því að það krefst
mikillar hugsunar að tala tungumál sem
er framandi og samkvæmt Odent (1994)
getur öll örvun á nýbörkinn (neocortex)
í fæðingu haft truflandi áhrif á horm-
ónaflæðið og það getur einnig haft slæm
áhrif á gang fæðingarinnar.
Vinir og fjölskylda
í hlutverki túlka
Sumir telja að það sé þægilegt og ódýrt
að nota vini og fjölskyldu til að túlka
upplýsingar. Það er ekki séríslenskt fyr-
irbrigði að halda það því samkvæmt
rannsókn sem gerð var í Bretlandi voru
erlendar konur þar oft beðnar að taka
einhvern með sér í mæðravemd sem
gæti túlkað upplýsingar (Hayes, 1995).
Það eru hins vegar margar ástæður fyrir
því að ekki ætti að nota vini eða fjöl-
skyldumeðlimi til að túlka upplýsingar
innan heilbrigðiskerfisins;
• Það sem er að gerast hjá skjólstæð-
ingum getur haft þau áhrif á vini
og fjölskyldumeðlimi að þeirn getur
reynst erfitt að bæði heyra og þýða
upplýsingar um ástandið, sérstaklega
ef eitthvað alvarlegt eða brátt kemur
upp (Lehna, 2005).
• Þeir em líklegri en túlkar til að túlka
ranglega og það getur haft alvarlegar
afleiðingar (Flores, 2005).
• Það er ekki ömggt að þau hafi þann
orðaforða sem þarf til að þýða það
sem fram fer innan heilbrigðiskerf-
isins og það getur valdið ónákvæmni
í samskipti milli skjólstæðinga og
umönnunaraðila (Bree, 1999; Lehna,
2005).
• Það getur verið neyðarlegt fyrir vini
og fjölskyldumeðlimi að þurfa að
þýða ákveðnar upplýsingar og það
getur einnig hindrað konur í því að
leita upplýsinga eða kvarta um við-
kvæm mál (Davies and Bath, 2001;
Flores, 2005).
• Konan getur verið beitt ofbeldi af
hálfu þess sem fylgir henni á heilsu-
gæslu eða á sjúkrahús (Lewis, 2004).
Gæði túlkaþjónustu
Það er mikilvægt að fagmennska ríki í
túlkaþjónustu eins og annarri heilbrigð-
isþjónustu. Jafnvel þó að leitað sé til
túlkaþjónustu er ekki ömggt að sá sem
túlkar sé faglærður á því sviði (Baker
o.fl., 1996). Niðurstöður rannsókna gefa
til kynna að það sé mikilvægt að þeir sem
sinna túlkaþjónustu fái viðeigandi þjálf-
un. Laws o.fl. (2004) gerðu athugun til
að meta gæði túlkaþjónustu sem veitt var
innan heilbrigðiskerfisins. Þau komust að
því að 66,1% af því sem túlkað var, var
túlkað með talsverðum villum og yfir-
sjónum eða að túlkun var sleppt. 129,8%
af þeim samtölum sem þurfti að túlka
var túlkurinn ekki fær um að túlka vegna
þess að hann var að taka þátt í samræðum
sem voru óviðkomandi því sem þurfti
að túlka. Laws o.fl. (2004) ályktuðu út
frá þessu að þeir túlkar sem ekki höfðu
fengið viðeigandi þjálfun og þeir túlkar
sem tóku þátt í samtölum óviðkomandi
því sem þurfti að túlka höfðu hærra hlut-
fall af villum í túlkun sinni.
Ég hef ekki tölur um notkun túlka-
þjónustu á Landspítalanum en eins og
ég hef nefnt þá tel ég að túlkaþjónusta
sé ekki notuð eins mikið og ætti að gera.
Baker o.fl. (1996) gerðu rannsókn á
notkun og árangri af túlkaþjónustu fyrir
spænskumælandi sjúklinga sem leit-
uðu á bráðamóttöku í Bandaríkjunum.
Niðurstöður þeirra sýndu að túlkaþjón-
usta var ekki notuð í 46% tilfella þar
sem í hlut áttu sjúklingar sem ekki
töluðu ensku. Þau ályktuðu að túlka-
þjónusta væri oft ekki notuð þrátt fyrir
augljósa þörf fyrir þjónstuna og að
þeir túlkar sem sinntu starfinu væru
oft ekki faglærðir. Heilbrigðiskerfið í
Bandaríkjunum er vissulega frábrugð-
ið því kerfi sem við þekkjum hér á
íslandi en þar er algengt að trygginga-
félög greiði ekki fyrir túlkaþjónustu
(Leighton and Flores, 2005).
Lægsta tíðni á villum er hjá faglærð-
um túlkum eða þegar heilbrigðisstarfs-
maðurinn sjálfur talar tungumál skjól-
stæðingsins (Flores, 2005).
Það er mikilvægt fyrir heilbrigð-
isstarfsfólk að vita að starf túlksins er
erfitt og krefst mikillar einbeitingar og
nákvæmni og því þarf að hafa í huga að
öll truflun getur leitt til þess að villur
verði í túlkun.
Botga núna - eða seinna?
Ég velti því fyrir mér hvort ljósmæður
trúi því að þær séu að spara peninga
með því að kalla ekki til túlk. Á fæðing-
ardeildinni er það þannig að sú ljósmóð-
ir sem sinnir konunni tekur ákvörðun í
samráði við vaktljósmóður um það að
kalla á túlk þegar hún telur þörf á því.
Listi með nöfnum túlka er aðgengilegur
og yfirleitt er hægt að kalla út túlk fyrir
flest tungumál með stuttum fyrirvara.
Leighton og Flores (2005) halda því
fram að við getum borgað tiltölulega
lága upphæð núna til að tryggja það
að allir skjólstæðingar fái gæðaþjónustu
eða borgað meira seinna fyrir óþarfa
rannsóknir, meðferðir, óþarfa sjúkra-
húsinnlagnir, mistök, slys og rándýrar
málsóknir sem geta verið afleiðingar
af ónógri túlkaþjónustu. Þetta eru mik-
ilvæg rök sem vega þungt í þessari
umræðu.
Hampers o.fl. (1999) skoðuðu áhrif
tungumálaerfiðleika milli lækna, bama
og fjölskyldna þeirra sem leituðu á
bráðamóttöku barna. Þegar tungumála-
erfiðleikar voru til staðar var kostnaður
við greiningu sjúkdóma mun hærri og
dvöl á bráðamóttökunni mun lengri en
þegar engir tungumálaerfiðleikar voru
til staðar.
Samkvæmt þessum upplýsingum
þá virðist það vera hagkvæmt að nota
túlkaþjónustu þegar það er viðeigandi.
Upplýst ákvörðun
Þegar skjólstæðingur hefur ekki skiln-
ing á þeim upplýsingum um það sem
í boði er í heilbrigðiskerfinu hefur
hann ekki tækifæri til að taka upplýsta
ákvörðun. Samkvæmt einni rannsókn
telja 85% túlka að þær konur sem ekki
tala ensku fái ekki eins mikið af upplýs-
ingum um það sem er í boði í barneign-
arferlinu og þær sem tala ensku (Hayes,
1995). Herrel o.fl. (2004) könnuðu upp-
lifun kvenna frá Sómalíu sem fæddu
á nokkrum sjúkrahúsum í Minnesota í
Bandaríkjunum. Þau komust að því að
konur frá Sómalíu skorti helst upplýs-
ingar um þau verkjalyf sem væru í boði,
það sem fram færi á fæðingarstofunni
og hvernig fyrirkomulag væri á túlka-
þjónustu. Það var algengt að konurnar
upplifðu sem umönnunaraðilar mis-
munuðu þeim og leggðu sig ekki nógu
vel fram um að mæta þörfum þeirra
vegna kynþáttar og vangetu til að tjá sig
á enskri tungu. I þessari rannsókn var
ekki skortur á notkun túlkaþjónustu en
hins vegar upplifðu konurnar eins og
þær hefðu ekki val því þeim var útveg-
26 Ljósmæðrablaðið desember 2007