Ljósmæðrablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 50

Tveir læknar störfuðu með hópnum, þau
Þóra Fischer og Guðjón Vilbergsson en
þau skoðuðu konurnar í upphafi með-
göngunnar og undir lok hennar nema
sértök ástæða gæfi tilefni til. Konurnar
komu sjaldnar í skoðun framan af með-
göngunni en almennt var (eða á fimm
til sex vikna fresti) en jafnoft þegar á
leið meðgönguna. Fyrsta skoðun var
gerð eftir um 12-14 vikur, síðan var
skoðun eftir 24-26 vikur, svo 29-31
vikur, 34-36 vikur og síðan vikulega
eftir það fram að fæðingu. Konunum
gafst svo kostur á að hafa samband
við ljósmæðumar hvenær sem var á
meðgöngunni. Þegar kona var komin í
fæðingu gat hún haft beint samband við
vakthafandi ljósmóður eða í gegnunt
skiptiborð Landspítalans. Ljósmóðirin
mat svo hvort luin færi heim til kon-
unnar og skoðaði hana þar eða hún færi
beint upp á deildina. Við móttöku á
deild var konan sett í sírita í 30 mínútur
en eftir það var rit ekki tekið reglulega.
Hlustað var á fósturhjartslátt á 15 mín-
útna fresti á fyrsta stigi í virkri sótt og
eftir hverja hríð á öðru stigi. Lögð var
áhersla á öndun og slökun í fæðingunni
og vatnsmeðferð t.d. sturtu, nudd, heit-
an pott, heita og kalda bakstra. Aðrar
deyfmgar sem voru notaðar voru vatns-
bólur í húð og nudd. Þau lyf sem að
var notast við voru glaðloft, verkjalyfm
Pethidin, Phenergan og staðdeyfmgar
með Lidocain í spöng eða Xylocain
spray. Önnur lyf sem samþykkt voru í
MFS einingunni voru Syntocinon spray,
Naloxone, K-vítamín og verkjatöflur.
Eftir fæðinguna var ætlunin að konan
færi heim innan 12 til 48 tíma og lyki
sinni sængurlegu heima. Ljósmóðirin
heimsótti hana svo tvisvar á dag fyrstu
tvo dagana og síðan daglega í þrjá til
fjóra daga. I heimsóknunum veitti ljós-
móðirin konunni leiðsögn um brjósta-
gjöf og meðhöndlun barnsins eftir því
sem þörf krafði („Eðlilegar fæðingar
í heimilislegu umhverfi”, 1994; Elín
Hjartadóttir, munnleg heimild, 30. apríl
2007). Þess ber að geta að á þessum tíma
var ekki algengt að konur færu snemma
heim eftir fæðingu. Heimaþjónusta ljós-
mæðra í sængurlegu samkvæmt samn-
ingi við Tryggingastofnun ríkisins var
rétt að hefja sín fyrstu spor. Því var
þessi þjónusta MFS mikil nýjung í barn-
eignaþjónustunni.
Árið 1993 fóm 1,7 % kvenna heim í
sængurlegu með heimaþjónustu ljósmóð-
ur eftir fæðingu en rúmum 10 árum seinna
var hlutfallið komið upp í rúm 60% kvenna
sem fóm heim í heimaþjónustu (Reynir
T. Geirsson, Gestur Pálsson, Ragnheiður
I. Bjamadóttir og Guðrún Garðarsdóttir,
1996; Reynir T. Geirsson, Gestur Pálsson,
Ragnheiður I. Bjamadóttir og Guðnin
Garðarsdóttir, 2005).
Þær Ijósmæður sem voru starfandi
í byrjun í MFS einingunni voru Elín
Hjartardóttir, Rósa Bragadóttir, Helga
Bjarnadóttir, Ágústa Kristjánsdóttir,
Sigurborg Kristinsdóttir og Margrét J,
Hallgrímsson og veittu þær þjónustuna
á meðgöngu, í fæðingu og sængurlegu.
Allar ljósmæðurnar voru í 80% vinnu og
sáu um að gera sínar vaktaskýrslur sjálf-
ar. Þær voru með einn til einn og hálfan
skoðanadag í mæðravernd í viku, tóku
sólahringsbakvaktir fyrir fæðingar, sáu
um sængurlegu og voru reglulega með
foreldrafræðslu. Sólahringsbakvaktirnar
voru við lýði í um 4 ár en 1998 voru þær
lagðar af og tólf tíma vaktir tóku við.
Einn liður í því að verðandi for-
eldar gætu kynnst öllum ljósmæðrun-
um f MFS einingunni var sá að þær
mættu allar á foreldrafræðsluna sem
þær buðu upp á. Ljósmæðurnar héldu
vikulega samstarfsfundi til að samræma
vinnubrögð. Mikið var lagt upp úr því
að verðandi foreldrar væru að fá sömu
fræðslu og upplýsingar og þannig reynt
að koma í veg fyrir misræmi á upplýs-
ingatlæðinu. Ekki voru ljósmæðumar
alltaf sammála um alla hluti en kosið
var um mál sem komu upp og þannig
var tryggt að allar væru að segja sama
hlutinn við konumar. I rannsókn sem
gerð var af útskriftarnemum í hjúkr-
unarfræði á reynslu foreldra af sam-
felldri þjónustu MFS einingarinnar kom
fram að foreldrarnir voru mjög ánægðir
með þjónustuna þó svo að sama ljós-
móðirin sinnti þeim ekki alltaf og telja
höfundarnir að skýringin á því sé meðal
annars sú að allar Ijósmæður eining-
arinnar unnu eftir sömu hugmyndafræði
(Auður E. Jóhannsdóttir, Guðrún Björg
Þorsteinsdóttir, Halla Skúladóttir og
Ingibjörg Hreiðarsdóttir, 2000).
Mánaðarlegir samstarfsfundir voru
haldnir með læknum MFS einingarinn-
ar. Þá var opið hús einu sinni í viku, þar
gafst verðandi foreldrum einnig tæki-
færi til að hitta allar ljósmæðurnar og
kynnast þeim (Elín Hjartadóttir munn-
lega heimild, 30 apríl, 2007).
Þessi nýja deild MFS, en stafirnir
standa fyrir orðin meðganga, fæðing og
sængurlega, samanstóð af einu skoðana-
herbergi á göngudeild kvennadeildar og
einni fæðingarstofu sem staðsett varfyrir
framan fæðingadeild á 3. hæð. Leitast
var við að gera umhverfið sem heim-
ilislegast og veita konunni sem persónu-
legasta þjónustu. Skoðunarstofan leit
frekar út eins og herbergi í heimahúsi.
Þar var lítið sófasett, lampar og myndir
á veggjum sem voru málaðir með ljós-
gulum lit. Á meðan á skoðun stóð lá
konan á rúmlega fimmtíu ára gömlum
bekk sem Pétur Jakobsson prófessor
kom með til landsins í kringum 1940.
I fæðingarherberginu var hjónarúm og
gat barnsfaðir verið hjá konu og barni
eftir fæðinguna þar til að fjölskyldan
fór heim en einnig voru aðrir fjölskyldu-
meðlimir velkomnir („Fæða í hjónarúmi
eða grjónastól”, 1995).
Fljótlega eða um ári síðar bættist við
önnur fæðingarstofa til að geta sinnt
eftirspurninni. Reynt var að gera hana
heimilslega og var sett upp fæðinga-
róla þar sem var nýjung á þeim tíma
(Elín Hjartardóttir og Rósa Bragadóttir
munnleg heimild, 30 apríl, 2007). Má
segja að MFS einingin hafi verið í far-
arbroddi þar sem litið var á fæðingu
barns sem fjölskylduviðburð, og lögð
rækt við mikilvægi þess að hafa verð-
andi föður með frá upphafi til enda og
gera honum það kleift.
Árið 1999 gerði Árdís Ólafsdóttir
rannsókn á viðhorfum og vilja íslenskra
ljósmæðra til þess að starfa við sam-
fellda ljósmóðurþjónustu. Rannsóknin
var gerð á kvennadeild LSH, þar sem að
fyrirhugað var að bæta við ljósmæðra-
hóp, sem veitti samfellda þjónustu.
Þetta var gert í ljósi þess að fyrri hóp-
urinn gat ekki annað eftirspurn sökum
vinsælda. Var hópurinn stofnaður árið
2000 með sjö ljósmæðrum innanborðs
(Árdís Ólafsdóttir, 2005).
Ljósmæðurnar sem tóku þátt í að
stofna þann hóp voru þær Árdís Ólafs-
dóttir, Rannveig Rúnarsdóttir, Guðlaug
Pálsdóttir, Jóhanna Hauksdóttir, Ólöf
Leifsdóttir, Kristjana Einarsdóttir og
Margrét Guðmundsdóttir (Árdís Ólafs-
dóttir munnleg heimild, 23 apríl, 2007).
Undirbúningsvinnan við að stofna
hópinn byrjaði í mars árið 2000 og hitt-
ust ljósmæðumar sem að honum komu
einu sinni í viku fyrst um sinn. I upphafi
unnu þær saman í pörum og ákváðu ólíkt
fyrsta hópnum að fylgja konunum yfir a
fæðingargang ef þær þyrftu að flytjast
yfir. Konur sem höfðu verið í MFS ein-
ingunni fram að þessu en duttu út úr
kerfinu af einhverju orsökum kvörtuðu
gjarnan yfir því að ljósmóðirin fylgd'
þeim ekki eftir yfir á fæðingagang.
Gerð var tilraun til þess að koma
mæðravernd MFS hópsins inn á heilsu-
gæsluna á höfuðborgarsvæðinu en ekki
50 Ljósmæðrablaðið desember 2007