Ljósmæðrablaðið - 15.12.2007, Side 23

Mæðradauði í heiminum
Það er sorgleg staðreynd að á hverju ári
deyja þúsundir kvenna í heiminum á
meðgöngu, í fæðingu eða fyrstu sex vik-
urnar eftir fæðingu. Þessi dauðsföll hafa
verið skilgreind sem mæðradauði og
þurfa á einhvem hátt að tengjast með-
göngunni beint eða óbeint. Tölur frá
árinu 2000 eru: 529.000 konur á heims-
vísu. Mæðradauðinn er mestur í Afríku
þar sem tíðnin er 500 konur miðað við
hverjar 100.000 fæðingar (life births).
Það er svipuð tíðni og var í Evrópu í lok
19. aldar. Ástandið er verst í löndunum
sunnan Sahara þar sem tólfta hver kona
deyr sem er sambærilegt við mæðra-
dauða í Svíþjóð um miðja 18. öld. Asía
fylgir fast á eftir Afríku í mæðradauða
°g þá sérstaklega suður Asía. í Norður
Evrópu er tíðnin hins vegar 25 af hverj-
um 100.000 fæðingum eða ein kona
miðað við 4000 fæðingar. Það telst
hl tíðinda hér á íslandi og almennt
a Norðurlöndunum ef kona deyr við
barnsburð og margir halda líklega að
það heyri sögunni til...
j-®kkun á mæðradauða
• Evrópu
Þegar litið er til sögunnar er það athyglis-
verð staðreynd að ekki er svo langt síðan
uueðradauði í Evrópu var svipaður og er
1 ^fríku og Asíu í dag. í Skandinavíu fór
uueðradauði að lækka verulega í lok 19.
aldarinnar en í Bretlandi var það í raun
°g veru ekki fyrr en í kringum 1930
Sem sú þekking og aðstæður sköpuðust
að hægt var að lækka mæðradauða af
einhverri alvöru. Það var fyrst og fremst
með bættri menntun þeirra sem önn-
uðust fæðingar og þekkingu á mikilvægi
hieinlætis. Ónauðsynleg og hættuleg
mngrip voru lögð til hliðar og byggð-
ar voru upp fæðingarstofnanir þar sem
menntaðir læknar og ljósmæður störf-
uðu- Þróun sýklalyfja og blóðgjafir hafa
síðan orðið enn frekar til að bjarga lífí
'venna eftir fæðingar.
Ofsakit- mæðradauða
^ Vað er það við bameignarferlið sem
gerir það svona hættulegt og þá sér-
staklega í fátækari löndum? Út af hverju
Jenný Inga Eiðsdóttir , Ijósmóðir á
Heilbrigðisstofnun Sauðárkróks og
meistaranemi við kennslufræði- og
lýðheilsudeild Háskóla Reykjavikur
deyja allar þessar konur? í heilbrigðis-
skýrslu Alþjóða heilbrigðismálastofn-
unarinnar (WHO) frá árinu 2005 kemur
fram að fjórðungur af konunum deyr í
kjölfar blæðinga, 15% af völdum sýk-
inga, væntanlega þá bamsfararsóttar,
12% úr krömpum af völdum meðgöngu-
eitrunar, 8% vegna misræmis milli fóst-
urs og grindar (obstructed labour) og
13% í kjölfar fóstureyðinga. Aðrir bein-
ir og óbeinir þættir em 28% þar er vænt-
anlega innifalið ofbeldi, eyðni, malaría,
blóðleysi og aðrir þættir eða heilsufars-
vandamál sem em undirliggjandi eða
koma upp á meðgöngu.
Fjórðungur kvennanna deyr strax á
meðgöngu, langflestar í kjölfar fóst-
ureyðinga sem em framkvæmdar við
frumstæðar og ófullnægjandi aðstæður
og flestar ólöglegar. Stór hluti þessara
kvenna er líklega á barns- eða tánings-
aldri. Ofbeldi á konum og sjálfsmorð
em líka algengar orsakir mæðradauða.
Trúlega eru þessar tölur vanmetnar þar
sem morð og nauðganir em daglegt
brauð í sumum fátækari löndum og
skráning á dauðsföllum og orsökum
þeirra ekki alltaf rétt. Langflestar kon-
urnar deyja hins vegar í fæðingunni og
á fyrstu dögunum þar á eftir (11-17% í
fæðingunni sjálfri og 50-72% eftir fæð-
ingu), langflestar af völdum blæðinga
og sýkinga.
Hvernig á að takast
á við vandann?
Þúsaldarmarkmið 189 ríkja heims-
ins, um bætta heilsu, gera ráð fyrir að
dregið hafí úr mæðradauða í heiminum
um 75% árið 2015. Þessum markmið-
um verður ekki auðvelt að ná þar sem
mæðradauði í heiminum er sumstaðar
að aukast.
Heilbrigðisskýrsla WHO frá árinu
2005 ber yfirskriftina „Hver móðir og
hvert barn skiptir máli“ (The world
health report, make every mother and
child count). Falleg orð og viðeigandi.
Þar kemur fram að leggja beri sérstaka
áherslu á þjónustu við þungaðar og fæð-
andi konur. Til þess að svo megi verða
þarf að bæta verulega heilbrigðiskerfíð
á heimsvísu.
Á meðgöngu þarf að koma í veg fyrir
óæskilegar þunganir og bregðast við
þeim, bæta fjölskylduráðgjöf (family
planning) og almenna menntun kvenna,
fræðslu um getnaðarvarnirog aðgengi að
öruggum fóstureyðingum. Áhersla þarf
að vera á mæðravernd fyrir allar konur.
Spoma þarf við of mikilli læknisvæð-
ingu mæðraverndarinnar, leggja meiri
áherslu á heilsueflingu, meðhöndlun
heilbrigðisvandamála, undirbúning fyrir
fæðingu og foreldrahlutverkið, en ekki
bara að einblína á áhættuþætti, rútínur
og skimanir hverskonar. Mikilvægt er
líka að þjóðfélagið styðji við bakið á
þunguðum konum með því að bæta
félagslega stöðu konunnar s.s. að koma
í veg fyrir ofbeldi hverskonar og bæta
réttindi þungaðra kvenna á vinnumark-
aði.
Mæðradauða í og eftir fæðingu ætti í
flestum tilfellum að vera hægt að koma
í veg fyrir þar sem áhættuþættir fæðinga
eru þekktirog viðbrögð við þeim. Leggja
þarf áherslu á að þeim fæðingum fjölgi
þar sem faglært heilbrigðisstarfsfólk er
viðstatt, sem hefur næga menntun og
reynslu til að bregðast við vandamálum
sem upp kunna að koma. Mikilvægt
er að konur hafí aðgang að fæðing-
L|ósmæðrablaðið desember 2007 23