Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1966, Síða 46

70
TlMARIT VPl 1966
Búrfell 1962 gáfu ýmsar fróðlegar niðurstöður
og þar sem úrvinnsla á þeim hefur hvergi birzt,
finnst mér rétt að birta þær hér. Ætlunin var,
að jarðgöngin næðu inn í neðanjarðarstöðvarhús,
sem þá var mest hugsað um. Staðsetning þeirra
var einnig gerð með þau sjónarmið í huga, að
vegalengdin inn í stöðvarhús yrði sem stytzt og
halli ganganna sem minnstur. Engar rannsóknir
voru gerðar áður en hafizt var handa nema séð
var, að jarðgöngin mundu byrja í mórenu, sem
menn þó bjuggust við að væri þunn yfirborðs-
skán. Talið var, að kostnaður við jarðgangagerð-
ina mundi sparast upp í lægri tilboðum ef hægt
væri að sýna tilbjóðendum bergið, sem vinna ætti
frá jarðgöngunum. Einnig mundu þau spara tíma
við byggingu, því fljótlegt væri að stækka þau í
aðkeyrslugöng fyrir stöðvarhússsprengingar og
aðra vinnu þar.
Jarðgangagerðin var framkvæmd af vinnu-
flokki frá Almenna byggingafélaginu og var
áætlað að ljúka 6 m á dag. Stærð ganganna var
hin minnsta mögulega, eða 2 m á hæð og 2 m
á breidd. Var því ekki hægt að koma að nema
mjög smáum tækjum við gangagerðina. Göng-
unum hallaði 4.6% inn á við.
Mórenan, sem jarðgöngin byrjuðu i, reyndist
vera miklu þykkri en búizt var við og voru göng-
in 130 m í mórenu. Þar fyrir innan tók við
andesit, og hittu göngin á lagamót með andesit
breksíu að ofan og heillegu andesiti í botni. Lög-
unum hallaði meir en göngunum, og gengu þau
því smám saman upp í andesitbreksíu eingöngu,
og síðan andesit í lofti og breksíu í gólfi, og
innst voru þau eingöngu í andesiti. 1 mórenunni
var yfirleitt ekkert vatnsrennsli inn í göngin fyrr
en komið var innst í hana nærri andesitinu. Þar
var mórenan mun sandbornari og stóð verr. Fyrir
innan mórenuna var alltaf töluvert innrennsli
vatns, sem smájókst eftir því sem innar og neðar
dró. Þetta innrennsli hafði töluverð truflandi
áhrif á verkið, því vatnið rann að vinnustaðnum
vegna halla ganganna. Vatnsrennslið var allan
tímann í innstu 10-20 m ganganna en göngin
þomuðu utar.
Helztu vinnslueinkenni hinna ýmsu jarðlaga
voru: Leir- og mélurík mórena þótti sæmileg í
borun en fremur erfið í útmokstri vegna þess,
að hún vildi klessast við skóflur. Hægt var að
ná mikilli inndrift í hverri umferð. Mórenan stóð
vel en hélt áfram að veðrast allan tímann, sem
verið var að vinna í göngunum. Opnuðust þá
upp smásprungur og steinar losnuðu.
Sandkennda mórenan var erfið í allri vinnslu
vegna vatnsaga. Inndrift var lítil, borun erfið
og virtist mórenan standa illa meðan rennsli
var í henni, en vel eftir að hún þornaði. Erfiðast
var að moka henni, því vatn og mórena hrærðust
saman í þunnan velling.
Andesitbreksían var mjög erfið í borun og
sprakk illa. Inndrift var því lítil en vatn og salvi
skildi sig vel að svo hún var auðveldari í mokstri
en sandkennda mórenan. Göngin stóðu ágætlega
í henni og var auðvelt að fá rétta lögun á þau.
Hið óreglulega stuðlaða andesit undir breksí-
unni var auðveldara í borun og hleðslu og form-
aði sig nokkuð vel. Það var alltaf unnið með
breksíu og skil þess og breksíunnar óglögg.
Andesitið í lofti ganganna innst var grófstuðl-
að og mjög þétt. Það var seinborað vegna hörku
en annars auðvelt í vinnslu. Það sprakk oft með
stuðlum og voru því töluverðar yfirsprengingar
í því. Ekki bar á láréttri kleifni í stuðlunum, sem
er svo áberandi í veðruðu andesiti.
Á mynd 12 er í línuritsformi úrvinnsla
á flestu því, sem í tölum var talið í sambandi
við þessi göng. Neðsta línuritið sýnir gang verks-
ins og jarðlög, sem farið var í gegnum. Upp á
endann er einskonar jarðlagasnið af göngunum
með gólfið til vinstri og loftið til hægri. Sama
snið er sett á tímaásinn og sýnir í hvaða jarð-
lögum göngin eru á hverjum tíma.
Næsta línurit sýnir fjölda manna við jarð-
gangagerðina. Ekki tókst að ná hinum áætluðu
6 m á dag og var því stöðugt verið að bæta
við mönnum til þess að reyna að flýta verkinu.
Ekki virtist nást neinn árangur með því, eins
og línuritin næst fyrir ofan bera með sér.
Þriðja línuritið sýnir lengd graftar á dag.
Graftarhraðinn er mestur í mórenunni, áður en
farið var að gera tilraunir með sprengiefnanotk-
un, sem dró nokkuð úr afköstum. Minnstur er
hann innst í mórenunni. I andesitinu var hann
lítill lengi framan af en óx mjög verulega, þegar
fengin var norskur verkstjóri, Olav Töndervold,
til að reyna að flýta verkinu. Hafði koma hans
veruleg áhrif, þótt honum tækist ekki að ná áætl-
uðum afköstum.
Næsta línurit sýnir afköst í m3 á mann á dag.
Hefur það sömu sveiflur og næsta línurit fyrir
neðan, en vegna þess hversu miklu færri menn
voru fyrst eru afköstin langmest í mórenunni
utan til. Fer það þar upp í 2 m3 á mann á dag.
Næsta línurit sýnir inndrift á umferð og tíma
alls á umferð. Inndriftin er mest í mórenunni frá
2.0-2.4 m en inni í andesitinu yfirleitt um 1.6
m. Tími á umferð var lengi vel milli 15 og 18
tímar en minnkaði niður í 12 tima þegar Olav
Töndervold kom.