Tímarit Verkfræðingafélags Íslands


Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1966, Síða 53

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1966, Síða 53
TlMARIT VPI 1966 77 örtméétaxfir Mynd 1. Mývatn. Kísilgúr þekur allan botninn en þykkt hans er nokkuð misjöfn. Punktsetti flöturinn sýnir áætl- að kísilgnirnám verksmiðjunnar næstu 20 ár. Myndin sýnir einnig afstöðu verksmiðjunnar sjálfrar til Mý- vatns, en hún stendur 3 km austan Reykjahlíðar við Námaskarð. askan þyngri og verður að töluverðu leyti eftir sem botnlag á grynningunum. Þegar kísilgúr- setið er að myndast, hagar það sér því sennilega líkt og þungur vökvi, sem smáfyllir vatnið í nærri láréttum fleti. Strainnar í vatninu raska þess- ari mynd þó lítið eitt. Því mætti bæta við hér, að leifar af kjarri hafa fundizt þar sem gúrlagið er einna þykkast í Ytri-Flóa fram undan Helga- vogi. Kom þetta fram við tilraunadælingu þá, sem fór fram sumarið 1965. Nú stendur yfir aldursákvörðun á þessum trjáleifum. Að þarna hafi verið skógivaxið hraun áður en þessi hluti Mývatns myndaðist við stíflun fyrir 5—6000 árum, mun ekki koma jarðfræðingum hér á óvart. Hinn aðgengilegi kísilgúr í syðri og aðal- hluta Mývatns, sem er ofan þykkra ösku- og gjalllaga, er hins vegar talixm vera aðeins 2000 ára. Það er óþarft að taka það fram hér, að mikil mergð kísilþörunga er ennþá í Mývatni og að setið er ennþá að þykkna með því að þessir þör- ungar deyja og leifar þeirra verða eftir á botni þess. Hins vegar höfum við ekki rannsakað málið frá þeim sjónarhóli, heldur þeim, hvaða mynd setið sjálft gefur af þessu lífi. Einnig í þessu skyni hafa verið gerðar kjarnaborholur víðsveg- ar um vatnið og skal ég gera nokkra grein fyrir niðurstöðum þeirra athugana. 1 Mývatni hafa fundizt leifar ríflega 80 teg- unda kísilþörunga. Vitað er að ákveðnar tegund- ir þeirra lifa eingöngu á botni vatnsins, aðrar á vatnagróðri og svo enn aðrar sem svif í sjálfu vatninu. Alls hafa fundizt 86 tegundir, sem til- heyra 29 flokkum. Kísilþörungaflóran virðist vera mjög áþekk í öllu setinu bæði að því er varðar þversnið og mismunandi staði. Helztu svifþörungarnir eru af flokknum Fragilaria og nema þeir víðast meira en 90% af heildarfjölda allra kísilþörunga í set- inu. Á ákveðnum stöðum í vatninu gætir einnig mikið svifþörunga af flokknum Melosira og er þá þeim mun minna af Fragilaria. Þessir tveir flokkar eru mjög áþekkir og líta út sem hrygg- liðóttar keðjur undir smásjá. Fragilaria-keðj- urnar eru 5—12 /t á breidd og 7—27 /x á lengd. Melosira keðjurnar geta hins vegar orðið nokkuð stærri, eða 28 /tá breidd og 30 ju. á lengd. Af þeim kísilþörungum, sem sitja á vatna- gróðri, má nefna flokkana Cymbella, Gomphon- ema og Cocconeis. Helztu botnlægir flokkar eru Cymatopleura, Epithemia og Surirella. Þessir síð- ast nefndu flokkar eru einhverjir hinir stórvöxn- ustu, sem finnast, og geta þessir þörungar orðið 0,2—0,3 mm á lengd. Flestir sérfræðingar í kísilgúr hallast nú orð- ið að þeirri skoðun, að skelin sjálf sé ekki alveg hreinn kísill eins og lengi vel var álitið, heldur innihaldi hún einnig örlítið af járn- og áloxíði. Svo mun einnig vera um gúrinn í Mývatni þótt hvort tveggja sé innan við 1%. Glæðitap gúrs- ins í setinu nemur 11% miðað við þurrefni og óhreinsað efni. Er þar um að ræða bæði leifar lífrænna efna og eitthvað af krystalvatni. Markaðskönnun Notkun kísilgúrs byggist nærri eingöngu á því, að bygging kísilskeljarinnar gerir efnið mjög létt og holrúmsmikið. Jafnvel þar sem kísilgúr er notaður sem hráefni, svo sem í vatnsgler, kalsímn silikat og silsumtetraklóríð, er það hið mikla yfirborð, sem hefir meginþýðingu. Hins vegar er þó kísill mjög óvirkt efni í allflestum tilvikum og er það mikilvægt í flestri annarri notkun hans. Þótt notkun kísilgúrs sé afar fjölbreytt má taka saman helztu núverandi not í fáa flokka. 1. Notkun sem hráefni. 2. Notkun sem hitaeinangrun. 3. Sem fylliefni í pappír, gúmmí og plast.

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.