Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1903, Side 44

hafi mest að þakka, að sullaveikin er nú stórum sjald-
gæíari en fyrir mannsaldri síðan, og það er maklegt að
.geta þess, að prófessor Krabbe kom með rannsóknum sin-
um Fjord inn á þá braut, sem hann varð síðar heimsfræg-
ur fyrir. Fyrstu rannsóknirnar voru um kjfitsuðu, bæði
til heilnæmis og sparnaðar. Upp úr þeim tilraunum kom
moðsuðan, sem víða er töluvert notuð, og Sveinn búfræð-
ingur Sveinsson var einu sinni að kenna bér. I annan
stað f'ann hann upp mjög ódýra notkun gufunnar við osta-
gjörð o. fl. Verulegustu rannsóknir hans fyrir smjörgerð-
ina hófust þá fyrst, er Tesdorpf, stóreignamaður á Falstri
'ög einhver verklegasti búnaðarfrömuður Dana, fékk hann
:sér til aðstoðar við íshúsgjörð og til að finna haganleg-
ustu not íssins í mjólkurmeðferðinni. Rannsóknirnar, sem
að þrí lutu, tóku Fjord langan tíma, og fann hann þá fast
lögmál fyrir því, hvað ísinn eyddist við geymslu og svo ó-
dýran umbúnað allan, að stórfé sparaðist og smjörbúun-
um varð vel kleift að eiga ís til aukinnar smjörframleiðslu.
Skömmu fyrir 1880 fara skilvindurnar að koma til
verulegra verklegra nota við smjórgerðina, og fékk Fjord
þá nóg að gjöra, að kenna mönnum að nota þær oggjöra
ýmsar umbætur til þæginda og sparnaðar. Alt þetta gjórð-
ist með verklegum tilraunum víðsvegar um landið. Eftir
•að Fjord var búinn að sýna það og sanna að eins mætti
skilja mjólkina, þó að hún væri flutt og kólnaði á leið-
inni, þutu upp samlagsbúin til smjörgerðar, en áður kom
sölusmjörið góða bara frá stórbúunum eða „herragörðun-
um“. Brátt reyndist það ónógur mælikvarði til að tryggja
félagsskapinn að mæla mjólkina, sem til búsins var færð,
í pottum eða pundum, hún var svo misfeit, og það hjá
sama manninum feitari einn mánuðinn en annan, og það
af ýmsum orsökum sem þurfti að komast fyrir. Listin
hjá Fjord var yfir höfuð sú að finna litlu orsakirnar, sam-
verkandi og gagnverkandi hverjar annari, og hann hafði
dæmalaust glögt auga fyrir reynsluathugunum alþýðufólks,
sem hann svo skildi og skýrði í Ijósi vísindanna. Eftir
miklar rannsóltnir og tilraunir tókst Fjord að búa út hand-