Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2004, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 2004
Helgarblað TtV
DVHelgarblað
LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 2004 33
Hallgrímur Helgason
- klassfskur afahattur
Tómas R. Einarsson
- Guajira-bændahattur
Djassmenn hafa úrkynjast í hattamennskunni
„Ég keypti þennan hattl mars í Havana. Það var nú ekki I vandaðri hattabúð eins og víöa
er að finna erlendis heldur á útmarkaði. Það er oft heitt á skallanum á mönnum á
Kúbunni. Ég held að þeir kalli þetta„guajira“ sem útleggst meira sveita- eða bændahatt-
ur. Þetta er hattur sveitamannsins á Kúbu,“segir Tómas R. Einarsson djasstónlistarmaður.
Tómas segist ekki vera mikill hattamaður. Veðráttan á íslandi gefi því miður ekki færi á
því.„En mér þykir gaman að skreyta mig með þessu þá sjaldan er logn hér. “
Kúbverskur bændahattur hæfir illa Islenskri veðráttu en Tómasi þykir væntum hattinn.J
september var ég I Barselóna og kom þá I einhverja þá finustu hattabúð sem ég hefséð.
Þar voru hattar aföllum merkjum: Stetson og öllu þessu... Borsalino. Já, það eru hattar
eins og fínir glæpamenn gengu með á 4. og 5. áratugnum. Mafíuhattar. En þeir voru um-
talsvert dýrari en bændahatturinn minn."
Og það kemur á daginn að þaö er heilmikill djass í höttum.Jú, en það má segja að viö,
margir djassmenn, höfum úrkynjast að þvileyti. Á myndum afdjassmönnum frá 3. og 4.
áratugnum, sving-timanum, þá eru þeir margir með hatta. Þá var klassiyfir þessu. Allir
þeir stóru voru með hatta. Og það er eitthvaö ómeðvitað sem fær mig til að kaupa hattá
svona ca. 10 ára fresti. Ætli það sé ekki djassskyldan sem rennur manni til blóðsins. “
Valur Gunnarsson
- kurekahattur frá Minneapolis
Hattakúltúr er merkilegt menningarlegt fyrirbæri að mati Jakobs Bjarnars Grétarssonar sem
ræddi við nokkra sem heita mega hattamenn íslands. Þeir eru sammála um að hattamenningin
sé á uppleið eftir löng, mörg og mögur ár. Athyglisvert má heita að þeir sem við sögu koma eru
allir listamenn af einhverju tagi: Tónlistarmenn, myndlistarmenn, rithöfundar og blaðamenn.
■ i 1
Jl ■ J. 'JI
iJ í J _ í
Björgvin Halldórsson
- Stetson Borsalino
Ekki hægt að taka tónlistina alvarlega án hatts
„Þó að það megi líklega rekja sögu hattarins og tengsl hans við kántrítónlistina langtinn á gresjurnar miklu, þá
veröur hatturinn fyrst nauðsynlegur partur aftónlistinni með Hank Williams," segir Valur Gunnarsson ritstjóri,
krltíker og tónlistarmaður og... sannurhattamaöur. Hann dregurhvergi úrþvíaö hattarsem slíkir eigisér menn-
ingarlegar rætur, ekki slst I tónlistinni, auk þess að vera þarfaþing.
„Þannig var að Hank var afar þunnhæröur maður og gekk þvlgjarnan með barðastóran hatt til að hylja skallann.
Þegar Hank svo varð guðfaðir kántrltónlistarinnar komst það I tísku meðal tónlistarmanna aö ganga með hatt, rétt
eins og þaö komst I tlsku eftir daga Alexanders mikla, sem óx ekki skegg, að vera skegglaus. Þvl er erfitt að sjá
hvernig menn eiga að geta tekið tónlist sinni og tónlistarrótum slnum alvarlega án þess að eiga hatt. “
Valur hefur rekiö hljómsveitina Rlkið um árabil. Enhann spilaði sína fyrstu sólótónleika IMinneapolis, Minnesota, I
febrúaráriö 2001 á afarstórum tónleikastaö.
„Þar sem það gekk stórslysalaust keypti ég mér einmitt hattíkjölfarið, sem og nótnabók með lögum Hanks Willi-
ams. Hatturinn og ég höfum oft slðan orðiö viöskila en hann hefur þó alltaf rekið aftur á fjörur mlnar fyrr eða slöar.
Á tónleikum með Rlkinu var ég gjarnan meö hatt og I nasistafrakka, sem er skemmtileg samsvörun, þar sem kúrek-
arnir vildu temja villta vestrið en nasistarnir vildu temja villta austrið. Kúrekunum tókst þó talsvert betur upp með
þjóðarmoröum slnum, enda ráða þeir heiminum ídag. Tónlist þeirra er hins vegar mun skemmtilegri en stjórn-
málastefna þeirra og þaö er llklegt að næst þegar ég geri plötu veröi þaö hreinræktaöra kántrl en Rlkiö var með. “
Eirfkur Örn Norðdahl -
Stetson-hattur frá foreldrunum
Halldór Bragason
- kanadískur Smokey River
Framlenging á persónuleikanum
„Þennan hatt held ég mikið upp á. Hann var keyptur á Itallu fyrir mörgum árum og
heitir Stetson Borsalino. Þennan hatt hefég mikið notað og hann er Imiklu uppáhaldi.
Hann var vlgður I fyrsta skipti á fjölunum I Gamla blói þegar ég tók þátt i uppfærslu á
Evitu I hlutverki farandsöngvarans Magaldis," segir stórsöngvarinn og poppstjarnan
Björgvin Halldórsson.
Hann segist vera með ýmsa delluna og hattar og höfuðföt alls konar eru sannarlega
liöurlþví.
„Hin ýmsu höfuðföt eru þeim galdri gædd að geta framlengt persónuleika hvers og eins
á hinn ýmsa hátt. Fer allt eftir því hvernig þú setur þau á höfuðið: Á ská eöa aftan á
hausinn á þér eða lætur slúta niður á ennið, til vinstri eða hægri. Fer allt eftir skapinu.
Spurðu bara Reyni Trausta."
Björgvin á fjölmarga hatta og húfur afýmsu tagi enda þótti I gamla daga sjálfsagt að
bera hatt.„Til þess að skýla höfðinu eða bara til aö geta tekið ofan fyrir dömunum.
Þetta er hefð sem sttH eryfír. Fólk á að nota hatta mikið meira. Hattur er punkturinn yfír
l-ið. Allt fráhattionískó ...varslogan sem notað varhjáherradeildPÓIgamla daga.
Eitt flottasta slagorð sem um getur."
| Varð miklu meira dandí eftir að
hann fékk hattinn
„Þetta er Stetson Darby. Foreldrar mínir keyptu hann handamérl25 ára
afmælisgjöfá Strikinu I Kaupmannahöfn. Ég hefekki tekið hann ofan
síðan," segir Eirlkur Örn Norðdahl rithöfundur og næturvörður á hóteli á
ísafírði...
„Nei. Ég lýg þvl, ég tók hann ofan á þriðjudaginn, I fjóra klukkutlma og fór
niður I bæ. Gekk framhjá Hressó en þar inni sat hinn snjalli smásagnahöf-
undur Ágúst Borgþór á spjalli við Sigurð Pálsson. Ágúst Borgþór kom
auga á mig og sá ástæðu til aö blogga um þennan einstæða viðburð
þremur tímum slöar - stútfullur afkaffí."
Á þvi leikur enginn vafí að Eiríkur Örn er hattamaður afGuðs náð.„Þetta
byrjaöi allt með sixpensara. Svo fékk ég mér kúluhatt einu sinni, gabbaði
kærustuna mlna til aö gefa mér sllkan Ijólagjöf. Svo var mér eitt sinn
hent út úrpartli afþvlaö kúluhatturinn þótti Ijótur, passa illa og vera
ósmekklegur. Þannig að ég fór aftur I sixpensarann. Ég þurfti reyndar að
endurnýja sixpensarann því fullir ráðstefnukallar á hótelinu þar sem ég
vinn stálu mlnum gamla. En ég fékk hann bættan og hálfu ári síðar...
bíddu, bíddu, ég var á smá tlmabili meö þýskan koll. Lúterskan smáhatt,
sem er kolla með deri, og svo fékk ég þennan 125 ára afmælisgjöfog
hann hefur fylgt mér slöan. “
Eiríkur segir miöur hversu fáir hattamenn eru á Islandi og skrýtið því hatt-
ar eru fallegir. Hann telur ástæðuna hugsanlega felast Iþví aömenn sem
beri hatta njóti ofmikillar athygli fjöldans sem er með sína sjálfsmynd á
reyki. Það þarfþvlsterk bein til að bera hatt.
„Ég bý á ísafirði og þar eru allir vanir þvl að ég sé klæddur eins og fábjáni.
ísfiröingar eru umburðalyndir," segir Eirikur sem fellst snarlega á aðhatt-
urinn sé rlkur partur afsjálfsmyndinni. Og það breyttist margt eftir að
hann fékk þennan fína stetson.„Ég varð miklu meira dandi, er nú með
gullhring og gullúr og miklu fínniI tauinu en áður."
Gott gegn ofbirtu sviðsljóssins
Þetta er kanadískur hattur og er afSmokey River-gerð meö túrkissteinum og silfursylgjum, “ segir
Dóri Braga, blús- og hattamaður afGuðs náð.„Geröur af Biltmore-hattagerðinni frægu. Ég hefátt
nokkra hatta, Stetson-hattar voru mjög flnir. Góður hattur er eins og fasteign. Upphaflega var þetta
dilla. Maöur fór út og keypti sér hatt. Allir blúsmenn með hatt. Svo var þetta fínt á sviðinu til að fá
ekki Ijósin I augun. Það var eiginlega upphafíð að þessu. Til að maður fengi ekki ofbirtu I augun af
sviðsljósinu."
Dóri hefur verið hattamaður I mörg ár.hátt!annan tug ára, og tengir hattamennsku slna tvímæla-
laust blúsnum.
„Ég hefreynt að spila blúsinn hattlaus en er alveg hættur því. En svo er llka gott aö geta sett á sig
þennan hatt þegar maöur fer I ákveðinn ham. Svona llkt og leikari. Setur á sig þennan hatt. Þetta er
hluti afmanni. Alter-egó. Ég breytist að vissu leyti þegar ég er með hattinn. Og að vissu leyti getur
hatturinn verndað orkuna. Svo á ég llka Stetson-húfu. Hún er mjög góö og hana nota ég I veiði. “
Dóri er þeirrar skoðunar að hattamenningin sé I mikilli uppsveiflu núum stundir. Ungir menn eru
komnir með húfur og eiga eflaust eftir aö þroskast upp I hattana.„En fyrir 15 árum, þegar ég var að
byrja á þessu, var maður eins og hvltur hrafn á götum borgarinnar. Þá voru þeir teljandi hattamenn-
irnir. Mjög sérstakt... þaö er ákveðin tækni á Islandi að bera hatt, vegna vinda. Það þarfað bera höf-
uöiö þannig að hatturinn brjóti vindinn. Þetta er nokkuð sem lærist á löngum tlma."
Kennedy drap hattakúltúrinn
Já, ég ersannarlega einn hattamanna Islands," segir Daði Guöbjörnsson
listmálari sem á um tlu hatta. Nokkrir eru týndir og tröllum gefnir.
„Þannig fór nú um fyrsta hattinn sem ég fékk mér en þetta er rétt fyrir 1990.
Hann (hatturinn) fór á barinn og þegar hann var aðlabba heim, faukhanní
tjörnina. Ég fauk ekki á eftir honum ogsénú reyndar eftir því."
Sá hattur sem Daði ber á myndinni er „Amerikani" eins og hann kallar hattinn.
„Stetson. En ég á llka evrópska hatta, tvo Ástrala, annan sem er með tönnum og
heitir Tanni, sá eini sem ber nafn, sporthatta og meira að segja einn Clouseau
lögregluforingjahatt. Ég nota allar týpur“
Hattamennska Daða hófst áríð 1988 en þá keypti hann sér ástralskan hatt. Daði
segir að löngum hafí verið erfitt að fmna hatt viö hæfi en nú sé hægt aö kaupa
fina hatta á þremur stöðum við Laugaveginn og hann telur að engin borg geri
betur vi'6 hattamenn sina en Reykjavlk. Hann segir gott að vera hattamaður á
Islandi þrátt fyrir veður og vinda.
„Þetta venst. Eins og aö hjóla. Hattamaðurínn þarfað beita höfðinu þannig að
vindurinn stendur á hattinn en ekki undir hann. Lækjargatan getur reyndar
verið skæð. Hún er versti óvinur hattamannsins."
Ekkert fer á milli mála að hatturínn er ríkur þáttur sjálfsmyndar Daða og hann
vill meira að segja meina aö hattamennska hans sé pottþétt markaðssetning á
sér sem listamanni. Og hattamennskan fer vaxandi.„Sem betur fer. Maður getur
fariö að taka ofan fyrir mönnum og þeir á móti. Þetta er flottur kúltúr og þar af
leiðandi vaxandi. Það var i raun Kennedy sem kom hattamenningunni út af
sakramentinu. Áður höfðu allir forsetar Bandaríkjanna verið með hatta. “
I Daði Guðbjörnsson
- Amerfkani - Stetson
Verslun Guðsteins alfa og ómega áráttunnar
„Eg hefveriö hattamaður Ihálfan annan áratug og llklega var það fyrir tilviljun að ég hvolfdi yfír mig höfuðfllkinni.
Lengi vel hefég veriö með hár sem ég hefilla getað hamið og þvíhefur það öðru fremur verið praktlskt atríöi að
skella pottloki á hvirfílinn," segir Sigmundur Ernir Rúnarsson einn þekktasti hattamaöur landsins. Hér ber hann
stoltur hatt sem er arfur úr búi afa hans frá Ströndum norður.
Öfugt við Reyni hefur Sigmundur bælt stríöan lubbann með hatti sínum en aö auki segir hann góðan hatt hllfa
höfðinu fyrír endalausum ágangi regns og drífu; að hann tala nú ekki um kulda, en Sigmundur telur kólnun höfuð-
pólsins stórkostlega vanmetið umhverfisvandamál I lífí sérhvers manns.
„Á seinni árum hefur hattaáráttan ágerst og llkist einhverfu að þvlleyti að mér fínnst ég nakinn maður efég ber
ekki hatt eða eitthvað annað höfuðfat á höfði á göngu um bæinn. Þetta verðurpartur afeinhverri öryggistilfmn-
ingu, ekki ósvipað þvíað spenna á sig beltin áður en lagt er afstað I bílferð. Smám saman verður þetta svo aö
einkennistákni, partur afsjálfsmyndinni, hluta þess aö draga andann. “
Sigmundur Ernir á fjöldann allan afhöttum en því miður hefur hann týnt þeim mörgum I áranna rás enda utan við
sig mjög að eigin sögn.
„Þess vegna er ég góðkunningi hattabúöanna og þar er verslun Guðsteins alfa og ómega áráttunnar. Ætli ég eigi
ekki svona 30 höfuðföt sem ég geymi vandlega í forstofunni heima. Ég skipti ört á milli barðahatta, sixpensara og
derhúfna - og það fer mjög gjarnan eftir stemningunni hverju sinni hverju ég klæðist að ofan. “
Og Sigmundur skorar á alla karla og konur aö ganga með hatta.„Þetta er miklu praktlskari fíík en til dæmis herra-
bindisem ernáttúrlega eins og hverannar hégómimiðað við hattana."
Vill halda hausnum heitum
„Þennan hatt keypti ég hjá Guðsteini fyrir um tveimur árumjsegir
Stefán Þorgrlmsson sagnfræöinemi. Hjá Guðsteini ergreinilega Mekka
hattamanna Islands. Stefán segist sakna hattamenningarinnar eins og
hana er að sjá á gömlum myndum.„Ég man mér þótti synd hversu fáir
voru með hatta þegar ég keypti hann þennan en mér sýnist á öllu aö
þetta sé að skána."
Hattur Stefáns er forláta flauelshattur og eigandinn er býsna ánægður
með hann. Þó er ákveðinn tregi I röddu Stefáns þegar hann rifjar upp
hvernig á því stendur að hann fékk sér hattinn.
„Ég átti ansi glæsilegan gráan ullarhatt en I einhverju gafmildisæði gaf
ég hann frá mér. Ég hitti mann sem mér fannst hatturinn fara svo af-
skaplega vel að ég gafhonum hattinn. I kjölfariö keypti ég svo þennan
hatt hjá Guðsteini. En ég var hrifnari afþessum sem ég gafsem reyndar
er svipaður I laginu og þessi sem ég ber núna. Já, ég á bara þennan
núna."
Öfugt við marga aðra hattamenn er Stefán ekkert endilega á þvi að
hatturínn sé partur af sjálfsmyndinni. Stefán er praktískari en svo.„Sko,
hitatap líkamans eru áttatíu prósent um hausinn. Og því vil ég halda
hausnum heitum. Það er ofheitt að vera með húfu. Ég ber kannski loö-
húfuyfir háveturinn en um leið og veöur mildast þá set ég upp hattinn.*
Þegar talið berst að því að íslensk veðrátta sé óhagstæð hattamönnum
bendir Stefán á gamlar myndir þar sem allir voru með hatta. Fallega og
t flotta. Og þetta sé kannski spurningin um að kunna að bera hattinn.
„Veðráttan hefur þá eitthvað breyst. Það má líka alltafþrýsta hattinum
nógu mikið niður á kollinn og þá fer hann ekkert. Minn hattur er reynd-
ar skotheldur hvað þetta varðar. Hann er ekki baröastór og tekur ekki á
sig mikla vinda. Og þegar ég hugsa um það þá er hann ekki ósvipaður I
laginu og þeir sem menn voru meðá mínu uppáhaldstimabili sem er
1870 ti11940."
Hattar verða að vera barðamiklir
„Þessi hattur er keyptur isölubási sem indjánar ráku IMinneapolis snemma árs 2003. (Þetta er
reyndar hattur númer fjögur I minni eigu.) Samviskubit hvlta mannsins blossaði upp I mér og það
hefði allt eins getaö orðiö fjaðraskraut sem ég keypti en sá mér til gleði að þarna voru hattar til sölu
og barðamiklir eins og ég vil hafa þá,‘segir Reynir Traustason blaðamaður sem llklega er einn
þekktastihattamaður lslands.„Égþoliekkihatta sem ekkieru barðamiklir."
Fjögur ár eru síðan Reynir tók upp áþvlað ganga með hatt.„Þetta var nú bara fíkt. Þetta er eins og
fyrsta sígarettan. Þú verður háður þessu."
Reynir vill ekki meina aö þetta sé mikilvægur þáttur I sjálfsmyndinni - og þó:„Þetta snýst reyndar að
einhverju leyti um skort á hárí en svo með tímanum verður þetta partur afmanni sjálfum. Efég fer,
fyrir misgáning, útán hatts þá hrekk ég viö og llður fljólega eins og ég sé fáklæddur á víöavangi. “
Stefán Þorgrfmsson
- forláta flauelshattur frá Guðsteini
Hattur kuldans vegna
„Hatturinn minn er úr Guðsteini. Nafniö er farið úr honum en þetta
er þýskur hattur,"segir Hallgrlmur Helgason myndlistarmaöur og
rithöfundur. Hann hlýtur að teljast einn afþekktustu hattamönn-
um þjóöarinnar og hefur birst árum saman I fjölmiðlum með hatt á
höfði.
| „Já, þetta er gamaldags hattur. Ég er svo gamaldags. Þetta er klass-
Iskur hattur. Svona eins og afi var með. Og mér fínnst asnalegt að
bretta baröið niður eins og svo margir gera," segir Hallgrímur sem
ber sinn hatt eins og honum er ætlað að sitja. Og hattamaður hefur
Hallgrímur verið lengi og það er af praktískum ástæðum.
„Þaö er einföld ástæða fyrir þvl. Hér er kuldi á veturna, einkum
þegar maöur er sköllóttur. Ég er ekki með hattá sumrin. “
Nú er Ijóst að hatturinn er nánast óaðskiljanlegur hluti Imyndar
Hallgríms en hann veltir því ekki mikið fyrir sér, enda er það út á
við. Orsök en ekki afleiöing. Og Hallgrímur slær á að hann hafi átt
svona um tíu hatta um dagana. Og hann kaupir sér að jafnaði einn
hatt á ári.
„Þetta er rándýrt. En ódýrara en að fara til rakara. Hattar eru ódýr-
ari I rekstri en hárið. Maður huggar sig við það. En þeir hlaupa I
rigningu,minnka og verða óþægilegir."
Hallgrímur keypti lengi framan afslna hatta I útlöndum nema
undanfarin þrjú ár. Þá hefur hann verslað hjá Guðsteini.„Ég var
einn veturínn I Noregi og þar var mér tjáð að aðeins væri ein hatta-
búð í öllu landinu. Oft getur þvl reynst erfítt að finna rétta hattinn
og ef maöur rambar á hattabúö erlendis stekkur maður á hana."
■gWP—
ReynirTraustason
- indjánahattur frá Minneapolis