Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2004, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 2004
Helgarblað DV
Árni Bergmann
skrifar um kímersk
fjölskyldumynstur.
Heimsmálapistill
Um þriggja áratuga skeiö hafa Kínverjar fylgt strangri stefnu um að takmarka barneignir sem allra mest.
Keppt var aö því aö hver fjölskylda léti sér nægja eitt barn. Þessi stefna hefur skilað árangri: í stórborgum
landsins á hver kona nú orðið eitt barn að meðaltali eða færri. Af þessum fáu börnum spinnast sögur:
spurt er hvernig því samfélagi reiði af þar sem obbinn af börnum eru einkabörn, fordekruð hvert um sig
af heilum hópi fullorðinna? Hvað þýðir það að skipt er um fjölskyldumynstur í fjölmennasta ríki heims?
Einstök húsgögn með
heillandi sögu.
Úrval fallegrar og óvenjulegrar gjafavöru
Opiöfrá 12:00-18:00 virka daga og 12:00-16:00 laugardaga.
Kínverjar eru nú um 1200 millj-
ónir en fólksfjölgun hefur mjög
skroppið saman eftir að Maó for-
maður og hans menn ákváðu fyrir
rúmum aldarfjórðungi að taka upp
stefnu sem kennd hefur verið við eitt
bam á fjölskyldu. Markmiðið var vit-
anlega að koma í veg fyrir að hröð
fólksfjölgun æti upp þann árangur
sem nást kynni með hagvexti eins og
gerst hefúr í ýmsum þróunarlönd-
um öðrum og draga úr álagi á auð-
lindir landsins.
Stefhunni hefur verið fylgt eftir
með öllum ráðum, mjúkum sem
hörðum: áróðri, öflugi fræðslu um
gemaðarvarnir, sektum á þær fjöl-
skyldur sem eignast fleiri en eitt bam
og um tíma vom konur jafnvel settar
í fóstureyðingu gegn vilja sínum. En
árangurinn er sem fyrr segir ótvíræð-
ur og þætti mörgum æskilegt ef svip-
uðum fjölskylduáætíunum væri fylgt
eftir t.d. í Indlandi og í Affíku. Nú er
svo komið að kínverskar konur eign-
ast 1,7 böm hver, en það boðar
nokkra fólksfækkun í ffamtíðinni. í
stórborgum eins og Shanghaj er fæð-
ingatíðnin komin niður í minna en
eitt bam á hverja konu (0,7), en í
sveitum, ekki síst á svæðum Lítilla
minnihlutaþjóða, hefur fjölskyldust-
eftiunni ekld verið fylgt fram af sömu
hörku og í borgum.
Öllu heldur leggja þær gífurlegu
vonir sem fjölskyldan tengir við
þessi fáu böm sem fæðast á þau
feiknalega þunga ábyrgð. Fjölskyld-
an er öll af vUja gerð að hjálpa af-
komandanum dýrmæta í námi. Það
getur vel verið að unglingurinn þurfi
ekki einu sinni að ýta á lyftuhnapp-
inn þegar hann leggur af stað að
heiman í skólann, hvað þá að hann
þurfi að stoppa í sokk eða taka tU í
kompu sinni. En fjölskyldan ætíast
svo sannarlega tíl þess að sú hjálp og
þær aðstæður sem barninu em
skapaðar skUi árangri og það mikl-
um og góðum. Ætíast er tU þess að
börnin leggi nótt við dag í námi. Og
þessi mildi þrýstingur verður síst af
öUu tíl þess að tíl verði latir, for-
dekraðir og feitir ungUngar.
Skyldurækni við foreldra
Þessir hlutir komu skýrt fram í
viðtalasyrpu við skólaunglinga í
Shanghai sem birtist í breska blað-
inu Guardian fyrir skömmu. Um-
mæfi þeirra vom öU á sömu leið: Við
erum undir gífurlegum þrýstingi.
Þeir fuUorðnu tala ekki um neitt
annað en einkimnir og aftur eink-
unnir. Þau okkar sem fá A í öUum
fögum em spurð með nokkrum
þjósti hvernig standi á því að þau fái
ekki A+. Það glymur sífeUt fyrir eyr-
um okkar að ef við fáum ekki góðar
betri og bestu einkunnir bíði okkar
ömurleg framtíð, auk þess sem við
höfum valdið fjölskyldunni von-
brigðum. Okkur þykir eðlUegt að
vinna 12-14 tíma á dag...
Oft er sagt að einkabörn verði
svo sjálfhverf og sjálfselsk að þau
kunni mun síður en önnur að deUa
með öðrum. Sumir sálfræðingar
eru þó þeirrar skoðunar, að einka-
börn bæti sér einatt upp systkina-
skortinn með því að tengjast jafn-
öldrum enn sterkari vináttubönd-
um. Hvað sem því líður: að því er
kínversku unglingana varðar sýnist
hæpið að líta svo á að þeir kasti frá
sér ábyrgð af öðrum. Fjölskyldu-
mynstrið í Kína tók áður fýrr mjög
mið af því að fólk þyrfti að koma
upp 3-5 börnum til þess að tryggja
afkomu sína í ellinni. Hið nýja fjöl-
skyldumynstur tekur í rauninni mið
af svipuðu viðhorfi: einkabörnin
eru alin upp í þeirri kvöð að þeirra
bíði umönnunarskylda sem ekki
verði um flúin. Eða eins og einn
rúmlega tvítugur stúdent segir við
breskan blaðamann:
„Það hvílir á okkur sú mikla byrði
að annast mæður okkar og feður. Á
okkar aldri verðum við strax að byrja
að hugsa um það. Þegar ég gifti mig
munum við konan mín þurfa að
taka að okkur fjórar gamlar mann-
eskjur og þess vegna er ég nú þegar
farinn að spá f störf sem gætu tryggt
getu okkar til þess. Um slíka hluti
verðum við að hugsa áður en við
getum hugsað um eigin hag. Sagt er:
sértu góður í námi ertu að græða fé
fyrir foreldra þína. Slík viðhorf skipa
nú orðið fastan sess í meðvitund
okkar."
Ekki bara í Kína
í Kína eru sjálfsagt fleiri eins-
barnsfjölskyldur en nokkru öðm ríki
heims, en svipuð þróun hefur átt sér
stað undir ýmsum formerkjum ann-
ars staðar. í Rússlandi sovéttímans
urðu bæði húsnæðisekla og mikill
Qöldi kvenna í langskólanámi og á
vinnumarkaði til þess fyrir alllöngu,
að eitt barn varð langalgengasta fjöl-
skyldumynstrið. í Japan er aðeins
eitt bam að finna í annarri hverri
fjölskyldu og meira að segja í
kaþólskum löndum Evrópu eins og
Ítalíu og á Spáni er svo farið um
þriðju hverja fjölskyldu, hvað sem
h'ður opinberri stefiiu páfagarðs í
bameignamálum.
En það er einkum f Asíulöndun-
um tveimur, Japan og Kína, sem
bamafæðin leiðir til þess að mjög
magnast þrýstingur á uppvaxandi
kynslóð um að standa sig betur og
best í námi. Og reyndin verður sú,
að kínverskir stúdentar eru náms-
hestar svo einbeittir og hraðskreiðir
að velflestir evrópskir og norður-
amerískir unghngar hafa ekki roð
við þeim í akademískri samkeppni.
Enda em þeir orðnir nokkuð dasað-
ir af langri sólbreyskju velmegunar-
tíma og þeirri notendavænu mark-
aðshyggju sem sífellt leggur meiri
kröfur á herðar kennara en minni á
nemendur.
Geypilegar kröfur
Eins og Njáll á Bergþórshvoli
sagði: allt orkar tvímælis þá gert er.
Árum saman hafa menn þulið hver
eftir öðmm á Vesturlöndum sögur af
því, að í stað allra hinna mörgu
svöngu barna í Kína, sem við áttum
að vorkenna þegar við vomm sjálf
börn að aldri, sé nú komið harðsnú-
ið lið fordekaðra einkabarna, sem
séu, a.m.k. þar sem nokkur efni em
fyrir, neyslugímg með afbrigðum,
sérgóð og með drjúga yfirvigt utan á
sér. Væm þau kölluð „litlu keisar-
arnir" vegna þess að enginn hefði
þorað að neita þeim um neitt.
Þetta er vissulega ofmælt, eins og
verða vill um stórsögur sem spunnar
eru um stór og fjarlæg samfélög. Það
er ekki að efa að börn sem alast upp
í borgum Kína sæta mikilli um-
hyggju foreldra og skylduliðs. En sú
umhyggja eða réttara sagt þær
áhyggjur eiga víst lítt skylt við dekur.
Jarrahúsgögnin frá Suður-Afríku eru safngripir. Borð í
öllum stærðum, stólar og margtfleira. Sérsmíði og pantanir.
J8r«s=
Born í Kína Ætlast er til þess
að börnin leggi nótt við dag i
námi. Og þessi mikli þrýst-
ingur verður síst aföllu til
þess að til verði latir, for-
dekraðir
Þegar börnuii fækkar í Kína