Freyr - 01.12.1971, Page 17

staðnum, sem kunni til þeirra verka. Plæg-
ingin á flögunum okkar var alltaf vand-
ræðaverk. Þau voru að allri lögun slík,
að illt var að koma henni að. Þó opnaði
þetta augu ýmsra fyrir gildi plógsins. En
hann hefur ekki unnið þann sess í íslenzkri
ræktunarsögu sem honum hæfði. En vissu-
lega var vonlaust að lyfta honum í þann
sess þar á Hólum, með þeirri kunnáttu,
sem þar var úr að spila þá.
En okkur var sýnt fleira. Við unnum
nokkra daga suður á engi að áveitu (mest
seitlu). Þar var og byrjað á uppistöðu-
garði, sem ég hygg, að hvorki hafi orðið
fugl eða fiskur. Úr því verki varð ekkert
meðan ég þekkti til á Hólum. En eitt verk
var þá hafið. sem síðar varð að gagnmerkri
staðreynd. Á annan í hvítasunnu 1917 fór
Sigurður með allmikið lið út að Víðinesá,
nokkuð ofarlega við hólana, og mældi fyrir
vatnsleiðslu í gegnum þá ofan hjá Kollu-
gerði, í þeim tilgangi að fá þar fallorku,
er nægði til að hita og lýsa Hólastað. Við
hitnuðum af áhuganum einum yfir þessu
og mældum undir forustu Sigurðar fyrir
skurðinum. Var svo hafizt handa um fram-
kvæmd verksins og unnið að því vorin
1917 og 1918 með þeim árangri, að föstu-
daginn 29. júní 1918 var vatni hleypt í
skurðinn. Komst það í laut eina, sem er
spölkorn fyrir ofan Kollugerði. Man ég vel,
að það voru glaðir drengir, sem fylgdu
vatninu niður hólana þennan dag, sann-
færðir um að þeir hefðu unnið hið nyt-
samasta verk. En reynslan sýndi — því
miður — að það var einskis virði og þarf
ekki að rökstyðja það. Vatnið, sem skurð-
urinn okkar tók, komst ekki lengra en í
laut þá, er ég áður nefndi og fyllti hana
aldrei. Við rannsökuðum þessi mál ræki-
lega sunnudagsmorgunin 1. júlí. Náði vatn-
ið í lautinni okkur í klyftir þar sem dýpzt
var. Sýndist þá vonlaust að ná því lengra.
Og þó, — þessi leið var farin þessara sömu
erinda þó síðar léti. Þegar Kristján Karls-
son var orðinn skólastjóri á Hólum, tók
hann þessa hugsjón Sigurðar móðurbróður
í þá daga þótti undirristuspaðinn þarft og gott
verkfæri.
síns til endurskoðunar og varð hún að stað-
reynd við forustu hans sumarið 1951. Krist-
ján sagði í mín eyru, að skurður Sigurðar
hefði verið kveikjan að því verki. Hann
fór í aðaldráttum sömu leið yfir hólana
og Sigurður mældi vorið 1917 og stíflaði
ána á sama stað. Það var jarðýtan, sem
gerði gæfumuninn. Sigurður átti aðeins
yfir haka og reku að ráða, — að ógleymd-
um nokkrum kappsfullum og fjörugum
strákum. En hann átti skyggni sjáandans.
— Þeir njóta sjaldan ávaxtanna, sem gróð-
ursetja tréð.
Vorið 1917 var að miklu leyti gengið frá
því að skipuleggja skrúðgarðinn milli hús-
anna. Það verk var að verulegu leyti unnið
að fyrirsögn Ásu Jóhannesdóttur, frá
Syðra-Fjalli í Aðaldal, en eftir uppdrætti,
F R E Y R
481