Freyr - 01.12.1971, Side 57

allir smábændur öðrum háðir eins og afi.
Þó hvíldu á öllum vissar kvaðir, t. d. að
svíða kol gegn borgun. Járnblendið var
brætt með viðarkolum, sem gerð voru úr
skógviði stórbóndans. Við kolagrafirnar
urðu bændurnir að standa vörð meðan kol-
in sviðnuðu og þekja þegar tími var til
kominn. Einu sinni skeði það, að bóndi
brann til ólífis í kolagröf.
Á HAUSTIN voru það mörg hlöss, sem
ekið var af leigubýlum heim til stórbónd-
ans. Kýr, kindur, hænsni, korn, ull og lín.
Eitthvað af framleiðslunni var notað sem
borgun til dagvinnumanna og svo þurfti
bóndinn náttúrlega að sjá fyrir fjölskyldu
sinni með nægu magni matvæla og efni
til klæða.
Heima á stórbýlinu var mjög mikið ann-
ríki þegar tekið var á móti öllum afgjöld-
um jarðanna á nokkrum dögum. Frúin tók
sjálf við bæði ull og líni og var skarpskygn
á að allt væri í röð og reglu. Léleg ull og
stutt línstrá hlutu ekki viðurkenningu sem
gjaldgeng vara.
LÍNIÐ var flokkað mjög gaumgæfilega.
Það fínasta var sent til VADSTENA, úr
því var unnið damask. Gestaboð aðalsins,
þar sem silfurborðbúnaður var settur á
damask-dúkaklædd borð, var nokkuð, sem
venjulegir bændur þekktu aðeins af af-
spurn. Lestamennirnir komu aldrei þar
inn, þeim var í hæsta lagi boðið í herbergi
vinnukonunnar.
Á heimili stórbóndans var vefari starf-
andi allt árið. Hún hét Ebba, ungfrú Ebba.
Hún sat og óf dag eftir dag og jafnskjótt
og einum dúk var lokið var annar upp
þræddur. Það þurfti mikið efni í allan
fatnað vinnufólksins, barnanna, í sængur-
föt, dúka og handklæði. Fjósastúlkurnar
fengu stundum að vefa pokadúk af úr-
gangslíni, það gerðu þær í hjáverkum.
UM MIÐJA síðustu öld var frúin jafnan
í borginni allan veturinn með fjölskyldu
sína og allt, sem þar þurfti til framfæris,
var flutt að heiman. Það var flutt á tveim
fulllestuðum skútum að haustinu. Það var
matvara, eldsneyti, búfé og fóður handa
því.
Aðalsfólkið ók ævinlega á sérstökum
yfirbyggðum sleðum á vetrum og á lang-
ferðum var jafnan skipt um hesta á veit-
ingastöðum.
Aðalsfólkið hélt enn uppi aldagamalli
venju að láta leiguliðana og vinnufólkið
þræla og púla fyrir sig og það hlaut ævin-
lega að hlýða kalli. Það var ekki fyrr en
árið 1918, að starfsfólk sveitanna varð eig-
inlega eigin húsbændur og gat eignast sína
eigin tilveru sem frjálst og óháð fólk.
Landsbygdens folk.
F R E Y R
521