Freyr - 01.03.1999, Blaðsíða 13

að fólki fækkar. Hlutverk okkar
sem fáumst við rannsóknir og
leiðbeiningar er að leita þekkingar
svo að bóndinn fái aukinn arð af
vinnu sinni án meira erfiðis og
geti samt haldið aðföngum í
lágmarki.
Framlegð er að meðaltali um
41 kr. á kg mjólkur. Hún er þó
mjög breytileg og með sundur-
liðun Ríkharðs í sex nyt-
hæðarflokka má reikna að
staðalfrávikið sé um 8,1.
Samkvæmt því má telja líklegt að
á 6 til 7 þeirra 53 búa, sem
Ríkharð vann með í 1. töflu, hafi
framlegðin verið yfir 50 kr./kg
og á álíka mörgum búum hafi
hún ekki náð 31 kr./kg. Mun-
urinn á þessum mörkum er
gríðarlega mikill, 1,9 milljónir á
ári ef framleiðslan er 100.000 1.
Astæðan? Bókhaldskúnstir eins
og Þórarinn bendir á? Mis-
munandi skilyrði? Mennirnir
mismunandi? Eflaust á þetta allt
sinn hlut í skýringunni. Hvað
sem skýringum líður virðist
augljóst að margir bændur eigi
að geta aukið framlegðina
verulega án þess að auka
kvótann. Rétt er að minna á að
verið að fjalla um niðurstöður
eins árs, þetta tiltekna ár getur
hafa komið sérstaklega vel eða
illa út á einstökum búum. Losna
mætti við ýmis truflandi áhrif
með því að reikna útkomu
búanna í nokkur ár samfellt.
Reiknilíkan af kúabúi
Hagkvæmni búskapar mótast
m.a. af því að markaðurinn er
takmarkaður og að í gildi er
kvótakerfi. Strax og það var yfir-
vofandi spurði formaður Stéttar-
sambands bænda, Gunnar Guð-
bjartsson, þeirrar spurningar hvort
bændur gætu brugðist þannig við
takmörkun eða skerðingu fram-
leiðslu að nettótekjur minnkuðu
ekki að ráði. Hann átti fund með
Stefáni Aðalsteinssyni á RALA og
Páli Jenssyni á Reiknistofnun
Háskóla íslands í ársbyrjun 1979.
Stofnaður var starfshópur sem
gerði nokkuð gróft líkan af
mjólkurframleiðslu á kúabúi og
birti um það skýrslu í janúar 1980
(Fjölrit RALA nr. 56).
Skemmst er frá því að segja að
ein helsta niðurstaða líkansins
var að það hefði yfirgnæfandi
áhrif á hagkvæmni mjólkur-
framleiðslu að slá á kjörtíma og
láta hey koma í stað kjarnfóðurs
að verulegu leyti þótt hey verði
minna að magni (1. mynd).
Framleiðslukostnaður fer vax-
andi með aukinni framleiðslu á
bú. nema unnt sé að stækka tún
eða verka betra hey (2. mynd).
K0STNAÐUR, millj. kr. JA*
2. mynd. Ahrif framleiðslukvóta á breytilegan kostnað í mjólkur-
framleiðslu samkvœmt niðurstöðum líkantilrauna 1979. Miðað var við bú
sem framleiddi 110 þús. lítra og að framleiðslan vœri aukin eða minnkuð
að óbreyttum heygœðum (SL-15). Fram kemur að breytilegur kostnaður
vex ört með aukinni framleiðslu efekki er gert ráðfyrir aukinni túnstœrð
eða bœttum heyjum. Gert var ráð fyrir að bóndinn aðlagaði kjamfóður-
og áburðarnotkun ogfjölda mjólkurkúa (tölur við punkta á línuritinu) að
þörfum framleiðslunnar. Líkanið var gert á þeim tíma að takmarka átti
framleiðslu og því var ekki gert ráð fyrir kostnaði við að stœkka fjós,
gripum yrði ekki fjölgað nema pláss vœri í fjósi. A þessum tíma var
umrœða um kjarnfóðurgjald og efri línan sýnir áhrif þess að tvöfalda
kjarnfóðurverð. Efframleiðslugeta búsins erfullnýtt er ekki svigrúm til að
bregðast við kjarnfóðurgjaldi með því að draga úr kjarnfóðurgjöf og
fjölga þess í stað gripum. Kjarnfóðurgjald œtti því að stuðla að því að
framleiðsla minnki. Sé framleiðslugetan hins vegar ekki fullnýtt má
bregðast við kjarnfóðurgjaldi með því að fóðra fleiri gripi með minna
kjarnfóðri til þess að gjaldið leggist ekki á meðfullum þunga.
FREYR 2/99 - 13