Freyr - 01.05.1999, Qupperneq 29

Afkvœmarannsóknir
á hrútum haustiö 1998
Fagráð í sauðfjárrækt
íjallaði á sínum
tíma um það á
hvem hátt mögulegt væri
að stuðla að sem mestri
og markvissastri notkun á
upplýsingum úr nýju kjöt-
mati strax haustið 1998 í
ræktunarstarfmu. A und-
anfomum ámm hefúr ver-
ið í gangi markviss þróun
í þessum þætti haust-
vinnu, frá þeim afkvæma-
rannsóknum sem hófúst
hér á landi um 1970 og
byggðu á víðtækum mæl-
ingum og stigun á follum
lamba í sláturhúsum, yfir
i afkvæmasýningar sem
byggðu á ómsjármælingu
og stigun á lifandi lömb-
um. Báðar þessar aðferðir
höfðu skilað verulegum
árangri. Afkvæmarann-
sóknir i sláturhúsum
fengu hins vegar aldrei þá
útbreiðslu að þær yrðu al-
mennur þáttur í ræktunar-
starflnu, þó að þær hafi
skilað feikilega miklum
árangri á nokkrum búum
þar sem þær hafa um ára-
bil verið fastur þáttur í
ræktunarstarfmu og unnar
af nákvæmni og sam-
viskusemi. Tiltölulega
stutt er síðan ómsjármæl-
ingar urðu þáttur í al-
mennu ræktunarstarfí.
Þrátt fyrir aðeins fárra ára
reynslu blasa greinileg
áhrif úrvals á þeim grunni
mjög víða við.
Öllum þeim sem
þekktu hið nýja kjötmat
var ljóst að með því
fengju bændur í hendur
upplýsingagrunn sem
væri miklu öflugri en áð-
ur var fyrir hendi í sauð-
Qárræktinni. Greinina
varðaði því miklu að nýta
þessar niðurstöður fljótt.
Fagráðið ákvað því að
setja upp sérstakar af-
kvæmarannsóknir þar
leitast væri við að sam-
eina niðurstöður ómsjár-
mælinga og kjötmatsins.
Reglur þar um voru mót-
aðar og auglýstar. Fram-
leiðnisjóður landbúnaðar-
ins brást einnig við á
mjög jákvæðan hátt og
ákvað að veita styrki til
búnaðarsambandanna
vegna þessa verkefnis.
Þessum rannsóknum
var með reglunum skipað
í tvo flokka, þ.e. stærri
rannsóknir þar sem að
lágmarki voru hópar und-
an sex hrútum á þeim bú-
um þar sem slík rannsókn
væri unnin, og minni
rannsóknir þar sem til
samanburðar voru teknir
afkvæmahópar undan
þremur til fimm hrútum á
búinu.
Þegar lagt var á stað
með verkefnið ríkti bjart-
sýni um að mögulegt væri
að senda tölur á tölvu-
tæku formi ffá sláturhús-
um í tölvur búnaðarsam-
bandanna til að auðvelda
og flýta uppgjöri þar.
Þetta gekk þegar á reyndi
ákafleg misjafnlega vel
eftir svæðum, en þar sem
best gekk kom í ljós að
þetta verður sú leið sem
þarf að fara í framtíðinni.
Uppbygging rannsókn-
arinnar var þannig að
annar hluti hennar var úr-
vinnsla á upplýsingum
um kjötmat úr sláturhúsi,
og í þeim tölum sem
kunnu að vera nefndar hér
síðar í greininni hefur
vöðvafylling 60% vægi
og fítuflokkun 40% vægi.
Forritin til úrvinnslu
rannsóknanna voru hins
vegar þannig upp byggð
að unnt var að velja inn-
byrðis vægi þessara þátta.
Augljóst er með þessu
nýja kjötmati að áherslur
á þessa tvo þætti eiga alls
ekki að vera þær sömu hjá
öllum ræktendum. Þar eru
aðstæður það breytilegar
að það réttlætir fyllilega
breytilegar áherslur. Hinn
hluti rannsóknarinnar
byggði á ómsjármæling-
um á að lágmarki átta
lömbum undan hverjum
hrút eins og áður var á af-
kvæmasýningunum.
Meginhluti þeirra mæl-
inga var gerður á gimbra-
lömbum og hefur því
vafalítið hjá flestum kom-
ið að umtalsverðum not-
um í sambandi við val
ásetningsgimbra.
Þegar gengið var frá
formi rannsóknanna síðla
sumars 1998 voru ekki
fyrir hendi neinar
reynslutölur úr hinu nýja
kjötmati sem hægt var að
byggja á. Þess vegna varð
meira að áætla hvaða
dreifing mundi vera í nið-
urstöðum. Um leið skorti
þekkingu á áhrif ytri þátta
á matið, en fyrir hendi
voru að vísu vísbendingar
um áhrif fallþunga. Það er
því eina leiðréttingin sem
gerð er í gögnunum að
þessu sinni. Ljóst er að
fyrir næsta haust þarf að
skoða mun nánar áhrif
ytri þátta á matið og
þannig að reyna að leggja
grunn að nákvæmari leið-
réttingum en hægt var í
þessu fyrsta mati. Það
litla, sem enn hefur verið
mögulegt að skoða af
niðurstöðum úr rannsókn-
unum síðastliðið haust,
bendir eindregið til að
áhrif fallþunga í mati séu
líklega heldur meiri en
gert var ráð fyrir. Um
þetta efhi verður vonandi
hægt að ljalla enn ítarleg-
ar í haustblaði sauðflár-
ræktarinnar.
Reiknuð var heildar-
einkunn úr rannsókninni
fyrir hvem hrút þar sem
einkunn úr kjötmati og
einkunn úr ómsjármæl-
ingum fengu jafnt vægi.
Þar sem ekki var þekkt
hver dreifing væri í kjöt-
matstölum hefúr reynslan
orðið sú að dreifing í
einkunn úr ómsjármæl-
ingum er miklu meiri en í
kjötmatsniðurstöðunum.
Þetta þýðir að í heildar-
einkunn ráða niðurstöður
ómsjármælinganna miklu
meiru. Þess vegna er
betra, í sambandi við túlk-
un á niðurstöðum hausts-
ins, að horfa á einkunnir
fyrir hvom þátt um sig.
Þegar lesið er úr eink-
unnum er einkunn sem
nær 110 í kjötmatshluta
rannsóknarinnar farin að
sýna umtalsverða yfir-
FREYR 5-6/99 - 29