Freyr - 01.05.1999, Blaðsíða 59

hugsa sér að reyna að rækta út
áhættuarfgerðina (VRQ) en halda
góðum eiginleikum hrútanna með
því að velja ær til ásetnings sem bera
hagstæðari arfgerðir og velja síðan
úr þau afkvæmi þar sem arfgerðimar
hafa raðast rétt saman.
Þjónusturannsóknir
Þegar er byrjað að nýta niður-
stöður þessara rannsókna við sauð-
fjárrækt hér á landi. Flestir hrútar á
sæðingarstöðvum landsins hafa
verið arfgerðagreindir með tilliti til
riðunæmis í samvinnu við Bænda-
samtök Islands. Einnig hafa fleiri
hrútar sem velja hefur átt inn á sæð-
ingarstöðvamar verið rannsakaðir.
A þessu ári hófst vinna við verk-
efni, styrktu af Framleiðnisjóði
Landbúnaðarins, þar sem rannsak-
að er fé frá nokkmm bæjum á riðu-
lausum svæðum. Valdir voru, i
samvinnu við Jón Viðar Jónmunds-
son ráðunaut B.Í., bæir sem selja
hrúta á sæðingarstöðvar og líflömb
til riðubæja vegna ijárskipta. Nið-
urstöður þessa verkefnis gefa tæki-
færi til að nýta upplýsingar um
erfðauppbyggingu fjárins til að
reyna að ijölga því fé sem ber arf-
gerðir með lægri áhættu á smiti.
Einnig hafa bændur sem fellt hafa
fé sitt vegna riðu nú þegar nýtt þær
við kaup á líflömbum.
Þakkir
Eftirtaldir aðilar hafa styrkt rann-
sóknina: Vísindasjóður Rann-
sóknarráðs íslands, Framleiðni-
sjóður landbúnaðarins, Rannsókna-
sjóður Háskóla íslands og Nýsköp-
unarsjóður námsmanna.
Frekari heimildir:
1. Dawson et al. (1998) Guidance on
the use of PrP genotyping as an aid to
the controi of clinical scrapie. The Vet-
erinary Record, Vol 142:23, 623-5.
2. Hunter (1997) PrP genetics in sheep
and the implications for scrapie and BSE.
Trends in Microbiology, Vol 5:8, 331-4.
3. Jónsson (1993) Príon: Óvenjuleg
smitefni sem valda meðal annars riðu-
veiki i sauðfé. Náttúrufræðingurinn 62
(1-2), bls. 1-19.
4. Schreuder et al. (1997) Control of
scrapie eventually possible? The Veter-
inary Quarterly Vol 19:3, 105-113
5. Smits et al. (1997) Prion protein and
scrapie susceptibility. The Veterinary
Quarterly, Vol 19:3, 101-5.
Fóðrun gemlinga.
Frh. af bls. 55.
241 lambs á fæti og fallþungi að
hausti við 137 daga aldur til jafnað-
ar. Við uppgjörið er þungi lamb-
anna á fæti, svo og fallþungi þeirra,
leiðréttur að meðalaldri allra lamba
í tilrauninni við hverja vigtun og
þar sem annar tvílembingurinn var
tekinn undan mörgum af tvílembdu
gemsunum og vanið undir þá er
misstu, eru gögnin gerð upp m.t.t.
hvemig lömbin gengu undir (einl.,
tvíl.) og kyns þeirra.
Niðurstöðumar í A-hluta töflu 4
sýna mikinn flokkamun á þunga
lamba við 54 daga aldur og er hann
marktækur milli flokka, kynja og
lambategunda.
Vel þekkt er að þungi lamba á
þessum tíma er mjög háður bæði
fæðingarþunga þeirra og mjólkur-
getu mæðranna, en þessi áhrif fara
dvínandi eftir því sem líður á vaxt-
arskeiðið. Til þess að rannsaka
þessi áhrif nánar vom flokkamir
bomir saman að jöfnum fæðingar-
þunga lambanna, samhliða jöfnum
aldri þeirra. Sú leiðrétting hefúr það
í for með sér að þungamunur milli
flokkanna minnkar, vegna þess að
við aðgerðina eykst fæðingarþung-
inn i rúlluflokknum, þar sem hann
var minni fyrir, en minnkar hins
vegar í þurrheysflokknum. Eins og
sjá má í töflunni nemur flokkamun-
urinn hjá lömbunum, sem gengu
undir sem einlembingar, 1,32 kg en
eftir leiðréttinguna er hann kominn
niður í 1,04 kg og hefúr minnkað
um 21%. Hins vegar minnkar mun-
urinn hjá þeim, sem gengu undir
sem tvílembingar, töluvert meira
eða um 34%, og á öllum lömbunum
nemur flokkamunurinn 1,31 kg en
lækkar í 0,97 kg við leiðréttinguna
eða um 26%. Enda þótt þessi leið-
rétting jafni flokkana m.t.t. þunga
og dragi því úr flokkamuninum
hefúr það engin áhrif á marktækn-
ina þar sem leiðréttingin minnkar
um leið breytileikann í þunganum
milli einstaklinga.
Þessar niðurstöður, sem hér hafa
verið raktar, benda ótvírætt til þess
að gemlingarnir á rúlluheyinu
mjólki minna en þeir sem fóðraðir
voru á þurrheyinu. Það, sem eink-
um styrkir þessa ályktun, er sú stað-
reynd að flokkamunur í lamba-
þunga þeirra gemlinga, sem mjólk-
uðu einu lambi, er raunhæfúr og
bendir til að gemlingamir á rúllu-
heyinu hafi, vegna lakari nýtingar á
próteini fóðurins, minni júgur-
þroskra við burð og hafi þar af leið-
andi mjólkað minna en gemlingam-
ir á þurrheyinu, þrátt fyrir engan
þroskamun á gemlingunum sjálfúm
í hópunum yfir veturinn.
B-hluti töflunnar sýnir að sá
þungamunur, sem fram kemur um
mánaðamótin júní - júlí helst nán-
ast óbreyttur til hausts og er flokka-
munur marktækur á sömu þáttum
og þá, þ.e. kynjum og lambateg-
undum, og leiðrétting fyrir fæð-
ingarþunga breytir þar engu um.
Flokkamunur á fallþunga er
mestur hjá lömbunum, sem gengu
undir sem einlembingar, og nemur
hann 0,64 kg og hjá lömbunum í
heild er hann 0,49 kg og er raun-
hæfur í báðum tilfellum, en ómark-
tækur á kynjum og lömbum sem
gengu undir sem tvílembingar.
í heild er að óhætt segja að þær
vísbendingar, sem þessi tilraun gef-
ur, séu traustar, m.a. vegna þess að
samspil ára og flokka var í sömu átt
öll árin, þ.e.a.s öll árin var þungi
lamba í þurrheysflokknum meiri,
og marktækur við allar vigtanir, en
þeirra á rúllunum.
Það er því brýn nauðsyn, þar sem
svo stór hluti af heyi bænda er nú
orðið innpakkaður í plast með mis-
munandi þurrefni, að vinda bráðan
bug því að rannsaka próteinnýtingu
sauðfjár við mismunandi þurrefhis-
innihald.
FREYR 5-6/99 - 59