Freyr - 01.05.1999, Qupperneq 43

Lamb með lambablóðsótt. (Ljósm. S.S.).
réttri leið eða ef ærin er lengi að
opnast. Hjálpa þarf, ef vatnið er
farið fyrir 1 1/2 klst. og ekkert hef-
ur hreyfst síðan. Notið hanska eða
sótthreinsið hendur og handleggi
vandlega áður en byijað er.
Bóluefni fyrir ær
- sermi fyrir lömb
Bóluefni getur verið lifandi eða
dautt. Stundum er smithætta af
dýrum, sem bólusett eru með lif-
andi bólueftii. Þess vegna eru þau
ógjaman flutt til landsins. Algeng-
ust i notkun hér á landi eru bóluefni
framleidd á Keldum, gerð úr dauð-
um sýklum eða sýklaeitri.
Innflutningur fjölvirkra bóluefna
er einnig orðinn nokkur. Dautt
bóluefni gefur skemmri vöm en lif-
andi bóluefni (vikur eða fáa mán-
uði) og því þarf yfírleitt að bólu-
setja tvisvar eða oftar með þeirn.
Hægt er að magna virkni dauðra
bóluefna með sérstökum efnum.
Dæmi um það er gamaveikibólu-
efhi sem gefur ævilangt ónæmi.
A Keldum em framleidd eftirfar-
andi bóluefni gegn lambasjúkdóm-
um: Þrígilt bóluefni, sem gefur
vörn gegn pestarsjúkdómunum,
lambablóðsótt, flosnýmaveiki
(gamapest) og bráðapest. Auk þess
fæst eingilt bóluefni gegn gamapest
og bráðapest. Einnig er framleitt
bóluefni gegn lungnapest, sem talið
er að gagnist einnig gegn lamba-
kregðu. Bóluefhi gegn stífkrampa
hefur verið flutt inn.
Bólusett er fjómm vikum áður
en fyrstu ær eiga að bera og aftur
tveimur vikum síðar. Með því móti
má girða að mestu fyrir þessa sjúk-
dóma.
Sermi gegn lambablóðsótt er
sprautað í lömbin nýfædd en gegn
flosnýmaveiki em lömbin sprautuð
l-2ja vikna gömul eða eldri eftir
því hvenær hættan er mest. Sermi
er unnið úr blóði hrossa, sem „bólu-
sett“ hafa verið gegn þessum sjúk-
dómum. Hrossin mynda mótefni
sem nýtast lömbunum. Slík mót-
efni endast þó aðeins í 10-14 daga.
Næst verður drepið á nokkra
lambasjúkdóma,
sem einna mestu
tjóni valda.
Lamba-
blóðsótt
Lambablóðsótt
(hjartveiki) er
þekktur sjúk-
dómur um allt
land. Orsökin er
staflaga og stór
sýkill, sem
myndar eiturefni
í gömunum. Þau
berast með blóð-
inu um líkamann og valda dauða.
Sýkillinn (Clostridium perfringens
B-stofh) finnst í jarðvegi og kinda-
saur. Fullorðnar kindur eru oft
smitberar og af saur þeirra sótt-
mengast hús og hagar. Lömbin
smitast með því að sjúga óhreina
spena móðurinnar og japla á sótt-
menguðu heyi eða ull.
í sýkm umhverfí hleðst smitið
upp og vex hættan eftir því sem líð-
ur á sauðburðinn. Flest lömb veikj-
ast á öðmm til fjórða sólarhringi
eftir burð, en geta veikst allt að 10-
12 daga gömul. Venjulega er
vinstrin í þessum lömbum full af
mjólkurdrafla. Fyrstu einkenni em
deyfð, síðan hætta lömbin að sjúga.
Þau eru oft með þunna grænleita
skitu, blóðblandaða. Oft þembast
lömbin upp, rembast við, stynja,
virðast sárþjáð. Fljótt ágerist sótt-
in, lömbin verða máttfarin, leggjast
fyrir, fá krampa, reigja hausinn aft-
ur og teygja frá sér fætuma. Oftast
drepast lömbin á fáum klukku-
stundum.
Sjúkleg einkenni á líffærum
þeirra em mismunandi. Ef sjúk-
dómurinn hefur dregið lambið til
dauða á skömmum tíma em ein-
kennin ógreinileg eða engin.
Hafi lambið verið veikt í nokkum
tíma, sést oft blóðfýlling, loft og
bólgueinkenni í gömum; smáblæð-
ingar í hjarta og mikill gulleitur
vökvi og trefjaskán í gollurshúsi.
Flosnýrnaveiki
(garnaeitrun)
Flosnýmaveiki er náskyld lamba-
blóðsótt (D-stofn af C. perfring-
ens), en tekur sjaldan lömb yngri en
viku gömul, algengast er að 2-4
vikna lömb veikist.
Sjúkdómur þessi er svo bráður að
lamb, sem var frískt, fínnst oft dautt
eftir 2-3 klukkustundir. Þegar sjúk-
dómurinn er svo bráður em kramp-
ar mest áberandi; lömbin hendast
um, reigja hausinn aftur og sprikla
með fótunum.
Stundum fer sjúkdómurinn ekki
svona geyst; lömbin þembast upp,
hafa þrautir, standa og leggjast á
víxl, fá síðan krampaflog, en geta
lifað dægmm saman. Einkenni við
kmfningu em svipuð og við lamba-
blóðsótt en nýrun eru með blæðing-
um, áberandi lin og halda ekki lög-
un sinni, ef nýmahjúpurinn er tek-
inn af, og blæðingar á og í hjarta
em algengar. Sykur í þvagi er al-
gengt einkenni við þennan sjúk-
dóm. Bólusetning ánna eða sermi
girða að mestu fyrir sjúkdóminn.
Garnablóðsótt
Gamablóðsótt er einnig náskyld
lambablóðsótt (C-stofn af Cl. perf-
ringens) en sjaldgæf. Einkenni eru
svipuð nema gamir em að mestu
fullar af blóði. Ráð em þau sömu.
Stífkrampi (Tetanus)
Þessi sjúkdómur hefur fundist í
hrossum viða um land en þekkist
FREYR 5-6/99 - 43