Freyr - 15.05.1999, Blaðsíða 28

svínahús að danskri fyrirmynd.
Aðrir notuðust við óvönduð hús
eða gripahús sem eigi voru til ann-
arra nota, jafnvel aflögð haughús,
og hentuðu flest illa fyrir svín. Það
háði líka umhirðu svína að þá tíðk-
uðust ekki grindagólf fyrir svin, og
ekki var tiltækur hálmur hér á landi,
og tréspænir eða sag víðast af
skomum skammti sem undirburð-
ur. Aðbúnaður og umhirða var því
oft síðri en skyldi og einkum var
loftræsting og einangrun ábótavant.
íslendingar
óvanir svínakjöti
íslendingar voru á þessum ámm
óvanir svínakjöti og margir vora
haldnir fordómum gagnvart neyslu
svinakjöts. Vera kann að svínakjöt
sem þá var á boðstólum hafi ekki allt-
af verið í hæsta gæðaflokki því að
fóðran og fóðri var stundum áfátt.
Þar við bættist að svínakjöt var dýrt
samanborið við annað kjöt og fisk og
markaður því þröngur. Ekki vora
heldur starfandi nein samtök svína-
bænda til að auglýsa og hvetja fólk til
að kaupa svínakjöt.
í Vörahandbók, sem gefin var út af
dr. Jóni Vestdal árið 1945, segir m.a.
svo um svínakjöt: „Svínakjöt, sem
líka er nefhd flesk, er næmara en
nokkuð annað kjöt fyrir bragði af því
fóðri, sem gefið er síðustu vikur fyrir
slátrun og sé fóðrið bragð- eða lykt-
arsterkt fær kjötið oft óviðfelldinn
keim eða bragð, stundum grútarkeim.
Vera kann að röng fóðran svína hafið
áður fyrr valdið því að mörgum ís-
lendingum var heldur lítið um svína-
kjöt gefið”.
Telja verður ógerlegt að rekja nú
upprana þeirra svína sem hér hafa
verið alin allt ffam á síðustu ár. Það
var fyrst árið 1905 sem bannað var
með lögum að flytja svín til landsins,
nema til kæmi sérstakt leyfi stjóm-
valda hveiju sinni og gætt yrði sér-
stakra varúðarráðstafana vegna sjúk-
dóma. Þau svín, sem fram að þeim
tima vora flutt til landsins, virðast
fyrst og ffemst hafa komið ffá Dan-
mörku og Noregi. Heimildir era
fyrir því að til landsins vora flutt
dönsk landsvín, svín af Yorkshire,
Berkshire og Duroak kynjum. Ekki
var þó reynt að halda þessum
kynjum aðskildum, eða blanda þeim
skipulega. Svínabændur reyndu
aðeins að kaupa gelti sem álitlegastir
þóttu og fjarskyldastir vora eigin
svínastofhi.
Arið 1943 ritaði Jóhann Jónasson
ffá Öxney grein um svínarækt og
segir þar m.a. „Aðallega munu ís-
lensku svínin komin af þremur kyn-
kvíslum, Yorkshire svínum, danska
landsvíninu og Berkshire svínum.
Þessu hefúr öllu verið grautað saman
Gyltur með smágrisi á íslensku svinabúi. (Ljósm. Magnús Sigsteinsson).
í blindni og vel má vera að ennþá
fleiri kynjum hafir verið blandað í
þann graut”.
Leiðbeiningaþjónusta
í svínarækt
frá árinu 1963
Ráðunautur í svínarækt hjá Búnað-
arfélagi Islands hóf störf árið 1963.
Beindust störf hans aðallega að
leiðbeiningum um fóðran og með-
ferð svína. Einnig var hann ötull
talsmaður þess að stækka svínabúin
og tæknivæða þau sem mest og hefúr
sú þróum orðið áberandi hin síðari
árin en minna hirt um viðunandi að-
búnað einstakra gripa.
Það er fyrst þegar Pétur Sigtryggs-
son hóf störf hjá Búnaðarfélagi ís-
lands og Rannsóknastofnun landbún-
aðarins að teknar vora upp rannsókn-
ir á ýmsum eiginleikum og afúrða-
semi íslenska svínastofnsins og kom-
ið á skýrsluhaldi hjá áhugasömum
svínabændum.
í ljós kom að frjósemi og ending
gyltna var allgóð, en vanhöld á
grísum, vaxtarhraði og fóðurnýting
var lakari en gerðist almennt í
grannlöndum okkar. Sýndi Pétur
fram á að með nákvæmu skýrslu-
haldi og fórgun þeirra gyltna, sem
afurðarýrastar voru, var umt að
auka hagkvæmni búanna veralega.
I niðurlagi greinar Péturs um árang-
urinn af þessu kynbótastarfi segir
hann árið 1996: „Af þessu sést að
allstór hluti sláturgrísa á bestu bú-
unum hefúr sambærilegan vaxtar-
hraða við það sem best gerist er-
lendis”. Einnig er rétt að taka fram
að margar af afurðarmestu gyltun-
um hafa gotið„-8 sinnum, án þess
að hægt sé að sjá nokkra bilun i fót-
um”. Verður ekki annað sagt en að
þetta sé allgóður vitnisburður um
þennan fáliðaða svínastofn sem hér
var haldið við um ártuga skeið án
neinnar skipulegar kynbótastarf-
semi.
Það er ekki fyrr en árið 1976 að
svínabændur stofnuðu Svínaræktar-
félag íslands. Vann það í fyrstu eink-
um að markaðsmálum og öðram
hagsmunamálum svínabænda. Síðar
28 - FREYR 7/99