Freyr - 15.05.1999, Blaðsíða 31

athafnir, sem leiða til þess, stríða
gegn alþjóðasamþykktum um líf-
fræðilegan fjölbreytileika; allt það
erfðaefni sem hverfur úr hinu mikla
erfðasafni náttúmnnar er að eilífú
glatað. Önnur afleiðing sem andstæð-
ingar nýju erfðatækninnar benda á er
myndun óviðráðanlegs illgresis.
Hugsum okkur erfðabreytt hveiti sem
hefúr fengið mótstöðu gegn illgresis-
eitri. Ef sá eiginleiki færist með víxl-
fijóvgun yfir í villta, náskylda tegund
er bóndinn í verulega vondum mál-
um! Hafi erfðabreytta hveitiyrkið að
auki fengið aukna vaxtargetu í þurr-
um eða næringarsnauðum jarðvegi
gæti hún lagt undir sig viðkvæm
búsvæði sem villtar tegundir hefðu
lagað sig að og jafnvel útrýmt þeim.
íslenskir ræktendur þekkja vel ör-
gresisefúið Roundup sem inniheldur
virka efnið Glyfosfat. Það er m.a
notað til að eyða fjölæru illgresi en
hefúr þann ágalla að það drepur líka
nytjajurtir sem verða fyrir því á vaxt-
artíma. Nú hefúr verið komið fyrir í
allmörgum nytjajurtum geni sem
gerir það að verkum að þær verða
ónæmar fyrir eitri þessu. Unnt verður
að úða ræktarland á miðjum vaxt-
artíma án þess að nytjagróðurinn
drepist. Þótt það geti, til skamms tíma
litið, komið bóndanum vel hvetja
þvílíkar ræktunaraðferðir til aukinnar
eitumotkunar sem kann að leiða til
mengunai' í jarðvegi og/eða grunn-
vatni með skaðvænlegum afleiðing-
um. Það vekur óneitanlega athygli að
sama fyrirtækið (Monsanto) ffam-
leiðir Roundup og jurtayrkin sem í er
fólgið ónæmi gagnvart eitrinu, en
notkun umræddra yrkja kallar á vem-
lega aukna sölu þess.
Skordýr eru afkastamiklar jurta-
ætur, ekki sist lirfur stærri skor-
dýra, s.s. fiðrilda. Alllangt er siðan
það uppgötvaðist að bakterían Ba-
cillus thuringiensis er náttúrulegur
óvinur sumra skordýrategunda.
Bakterían framleiðir prótein sem
drepur lirfúr á skömmum tíma, ber-
ist það i meltingarveg lirfunnar. Nú
hefúr verið einangrað úr bakterí-
unni erfðaefni sem stýrir fram-
leiðslu þessa próteins og því verið
Rœktun erfðabreyttra afbrigða af maís er veruleg í Bandaríkjunum. Þessi
afbrigði eru ónœm fyrir eitri sem notað er til að halda niður illgresi. Myndin
er af maís.
komið fyrir í kartöflum, baðmull og
öðmm nytjajurtum. í hverri einustu
frumu þeirra jurta er þá fólgið skor-
dýraeitur, án þess að bakterían eigi
beinan hlut að máli. Ekki er að efa
að sumir bændur verða ánægðir
með þessa nýjung. Þeim, sem
stunda lífræna ræktun, mætir hins
vegar þversögn. Að sjálfsögðu er
vert að fagna nýjum áfanga í barátt-
unni gegn meindýrum. Við því er
hins vegar að búast að fyrr en varir
kunni að myndast stofn sem er
ónæmur gegn eitrinu. Ef það gerist
verður ekki lengur hægt að nota
bakteriuna Bacillus thuringiensis í
baráttunni gegn skordýmnum, sem
lifrænir framleiðendur hafa margir
reitt sig á. Að auki fæst víðast hvar
ekki lífræn vottun á erfðabreyttar
jurtir vegna hinna mörgu álitamála
sem ósvarað er og bændur sem
stunda lífræna ræktun telja fæstir
að það sé fýsilegur kostur, ekki enn
að minnsta kosti. Þeir eru margir
sem vilja ekki eta grænmeti sem
hefúr verið úðað með skordýraeitri.
Hvers vegna ættu þeir þá að vilja
leggja sér til munns grænmeti sem
framleiðir sjálft þetta sama eiturþ
Þegar haft er í huga hversu
skammt er síðan farið var að fást
við flutning erfðaefnis milli teg-
unda vaknar sú spurning hvort
nægilega hafi verið könnuð áhrif
þess á heilsu þeirra sem neyta af-
urðanna. Enn sem komið er hefur
ekki verið sýnt fram á að heilsu
FREYR 7/99 - 31