Freyr - 15.05.1999, Blaðsíða 37

kvæmnin er því annars vegar fólg-
in í því að sveitarfélög komast af
með mun minni og einfaldari
hreinsistöðvar og hins vegar að
við hreinsun frárennslis matvæla-
fyrirtækja verður til afurð (botn-
fall) sem hægt er að selja fyrir
rekstrarkostnaði við hreinsun.
Auk þess þurfa matvælafyrirtæki
ekki að borga sveitarfélagi fyrir
hreinsun á frárennsli sínu.
Hreinsitækni
Ný tækni i hreinsun frárennslis
frá matvælaframleiðendum hefur
opnað möguleika á hreinsun frá-
rennslis frá slíkum fyrirtækjum sem
áður var ekki raunhæf vegna mikils
kostnaðar við hreinsibúnað. Al-
menna verkfræðistofan hf. hefur
hannað slíkan búnað fyrir físk-
vinnslu á Norðurlandi og verður
búnaðurinn tekinn í notkun á næstu
vikum. Kostnaður við slíkan
hreinsibúnað hleypur á bilinu 2-6
milljónir króna fyrir meðalstór mat-
vælafyrirtæki. Búnaðurinn byggir á
útfellingu mengunarefna með
hjálparefnum og verður til úr því
botnfall með tiltölulega háu þurr-
efnisinnihaldi sem auðvelt er að
meðhöndla. Sala á botnfalli, t.d. til
áburðamotkunar eða til ffamleiðslu
á fiskimjöli, getur, ef rétt er á
málum haldið, staðið undir
rekstrarkostnaði hreinsistöðvarinn-
ar. Helstu áhrifaþættir hvað þetta
varðar em gæði botnfallsins, þ.e.
eiginleikar, samsetning og
geymsla, svo og hvaða markaður er
fyrir hana í nágrenninu því að flutn-
ingskostnaður getur skipt nokkm
máli.
Helstu eiginleikar
botnfalls - áburðargildi
Samkvæmt reglugerð um lífræna
landbúnaðarframleiðslu nr. 21 5/-
1995 með breytingum frá 1998 er
ekkert sem rnælir á móti því að nota
botnfall, sem fellur til frá um-
ræddum matvælafyrirtækjum sem
áburð í landbúnaði. Þó em slegnir
nokkrir vamaglar vegna dreifingar
sóttkveikja og sníkjudýra og einnig
er bannað að nota áburð á matjurtir
sem inniheldur saur. Vottunarstofa
kveður á um slíkan áburð, t.d. magn
áburðar á hektara á ári. Kröfur eru
m.a. um hámarksmagn af þung-
málmum í áburðinum og em settar
skorður vegna uppsöfnunar þung-
málma í jarðveginum en botnfall
frá umræddum hreinsibúnaði stenst
vel þessar kröfur.
Áburðargildi botnfalls er æði
breytilegt eftir því frá hvers konar
matvælaframleiðslu hún kemur.
Hér er þó leitast við að bera saman
næringarefnainnihald í botnfalli,
húsdýraáburði og tilbúnum áburði.
I töflu 1 sést að botnfall frá fisk-
vinnslum er sérlega hentug m.t.t.
áburðargildis og inniheldur hún
tvisvar til þrisvar sinnum meira af
köfnunarefni en t.d. kúamykja og
tæplega tvöfalt meira en
svínaskítur. Ef kostnaður er
reiknaður á hvert kg köfnunarefnis
er kostnaður af tilbúnum áburði
ívið meiri en kostnaður við að
framleiða fískbotnfall eða 85 kr.
fyrir fiskbotnfall og 110 kr. fyrir
tilbúinn áburð. Hitt er aftur á móti
ekki eins ljóst hvort næringarefni í
botnfalli nýtast eins vel og næring-
arefnin í tilbúnum áburði.
í heimild 1 (sjá tilvísun) er talið
að húsdýraáburður nýtist 40-60%
m.t.t. köfnunarefnis. Hér er óbeint
verið að bera saman nýtingu köfn-
unarefnis í húsdýraáburði við nýt-
ingu í tilbúnum áburði þar sem
upptaka næringarefna er mjög
hröð. Upptaka næringarefna frá
búfjáráburði gerist að öllu jöfnu á
lengri tíma vegna þess að næring-
arefnin eru ekki eins aðgengileg
plöntunum eins og næringarefni í
tilbúnum áburði. í lífrænni ræktun
er verið að leggja áherslu á aðra
þætti en eingöngu góða sprettu,
m.a. að bæta jarðveginn með
makró- og mikronæringarefnum.
Tilraunir sem staðið hafa á
Hvanneyri í mörg ár sýna að þegar
eingöngu er notaður húsdýra-
áburður fæst betri spretta en ef
notaður er tilbúin áburður ein-
göngu (heimild 2). Það er því
varasamt að einblína á þessi um-
ræddu 40-60% upptöku köfnunar-
efnis því að dæmin sýna að til
lengri tíma litið er upptakan jafn-
vel meiri. Gera má ráð fyrir að
sama gildi um botnfall.
Það er því hér gert ráð ráð að
köfnunarefni í botnfalli nýtist
70% og köfnunarefni í tilbúnum
áburði 90% en þá er kostnaður á
hvert kg köfnunarefnis nánast
hinn sami. (sjá töflu).
Það er því ljóst að botnfall, sem
verður til við hreinsun frárennslis
frá fískvinnslu, er raunverulega
samkeppnisfær við tilbúinn áburð.
Hér er því komin afurð með líkt
áburðargildi og tilbúinn áburður
sem bændur í lífrænum búskap
geta nýtt sér með svipuðum kostn-
aði og væri um til-
búinn áburð að
ræða. Það ætti því
ekki að vera neitt
óeðlilegt við það að
þeir sem framleiða
botnfallið fái greitt
fyrir hana sanngjarnt
verð.
Það fylgir þó sá
böggull skammrifi að
nauðsynlegt verður
FREYR 7/99 - 37
Tafla 1. Styrkur köfnunarefnis og fosfórs í nokkrum áburöarefnum miö-
aö viö þurr- og votvigt. Kostnaöur viö hverja áburðartegund miöaö viö
magn köfnunarefnis.
Köfnunarefni g/ke þurrefni kg/tonn votvikt e/ka burrefhi Fosfór kg/tonn votvikt Kostnaður kr/ke N
Fiskvinnsla, 10% þurrefni 83 8,3 17 1,7 85
Sláturhús, 10% þurrefni 33 3,3 4 0,4 210
Kúamykja, 17% þurrefni 30 5,0 4 0,7
Svínaskítur, I0%þurrefni 46 4,6 13 1,3
Sauðatað, 30% þurrefni 33 9,9 7,3 2,2
Tilb. áb. Græðir7, 100% þurre. 200 12 110