Freyr - 01.09.2001, Blaðsíða 67

þá era leiðréttingar gerðar á kjöt-
matsupplýsingum með hliðsjón af
fallþunga lambsins. Þetta eru með-
altalsleiðréttingar. Þess vegna er
full þörf á að hvetja til varfæmi
gagnvart hrútum sem sýna góðar
niðurstöður úr gæðamati afkvæma-
rannsóknanna ef vænleiki lamb-
anna undan þeim er undir
meðaltali búsins. Afkvæmi þeirra
hrúta hafa í raun ekki sýnt þá
yfirburði sem þeim era reiknaðir.
Þannig er um leið athyglinni beint
að þeim hrútum sem mögulega era
að gefa of létt sláturlömb. Þeim
hrútum verður skipulega að eyða
úr ræktunarstarfinu á hverjum
tíma.
Mo/i
Stærri einingar
Eftirfarandi grein birtist
nýlega í norska búnaðar-
blaðinu Bondevennen,
sem gefið er út í Stav-
angri. Það mál, sem þar erfjallað
um, stœkkun fyrirtœkja með sam-
einingu minni eininga, er jafnt á
dagskrá he'r á landi sem í Noregi
og kemur við sögu íflestum grein-
um atvinnulífsins, sem og í opin-
berum stofnunum, svo sem í heil-
brigðisstofnum og skólum. Sumt
er líkt með norskum aðstœðum og
fslenskum en annað ekki. Langur
daglegur ferðatími frá heimili til
vinnustaðar er t.d. ekki eins al-
gengur hér á landi og í Noregi.
Á síðari árum hafa samvinnufé-
lögin (í Noregi) gert margvíslegar
ráðstafanir til hagræðingar og
spamaðar. Lausnarorðið er, eins
og annars staðar í þjóðfélaginu,
stærri og hagkvæmari einingar.
Mig langar þó að setja spumingar-
rnerki við þessa þróun. í hverju og
einu fyrirtæki sem lagt hefur verið
niður starfaði fólk sem þekkti það
vel og það var stutt á milli hins al-
menna starfsmanns og yfirmanns-
ins, og báðir aðilar litu á fyrirtæk-
ið sem sitt. Þessi tilfinning held ég
að dofni þegar einingarnar stækka
og sífellt fleiri líta á vinnustaðinn
ópersónulegum augum. Hvar í
ferlinu þessi hugarfarsbreyting
gerist er erfitt að segja en hún ger-
ist.
Svo eru það yfirmennimir, það
hljóta einnig að vera mörk fyrir
því hve mikla yfirsýn þeir geta
haft. Sá sem ber ábyrgð á stóru
fyrirtæki er háður því að hafa und-
irmenn með yfirsýn og þannig er
hægt að halda áfram niður allan
ábyrgðarstigann. Ég er sannfærður
um að það er ekki hægt að hafa
fulla yfirsýn þegar búið er að slá
saman mörgum einingum og þá
verða menn háðir því að starfs-
menn sýni fyrirtækinu fulla holl-
ustu. Þannig hefur það einnig ver-
ið í samvinnufyrirtækjunum hing-
að til. En hversu lengi verður það?
Ég tel að í framtíðinni verði starfs-
menn sinnulausari um vinnustað
sinn vegna þess að fjarlægðir
munu aukast milli eigenda, stjóm-
ar, yfirmanna og starfsmanna.
Ef starfsmaður í litlu fyrirtæki
verður var við að eitthvað hafi far-
ið úrskeiðis og lætur vita af því, er
auðvelt að grípa strax inn í og
koma í veg fyrir skaða. I stóra fyr-
irtæki, þar sem hinn almenni
starfsmaður lítur ekki á fyrirtækið
sem sitt, er meiri hætta á að ekki
verði bragðist eins fljótt við.
Hér hjá okkur (á Finnöy) var
lagt niður vel rekið samvinnufyrir-
tæki. Sama dag birtist á sjónvarps-
skjánum forstjóri sem greinilega
var mjög brugðið yfir þeirri
ákvörðun. Nú vitum við að þessi
ákvörðun var röng. En forstjórinn
okkar vissi það um leið og hún var
tekin. Hann stjómaði fyrirtæki
sem skilaði hagnaði. Það fram-
leiddi matvæli í hæsta gæðaflokki,
þar sem starfsfólk var mjög sér-
hæft og bjó yfir mikilli reynslu.
Vélar og tæki voru af nýjustu gerð
í fyrirtækinu og húsnæðið hafði
nýlega verið gert upp.
Við lokun fyrirtækisins breyttist
líf 25 starfsmanna þess. Sumir
hættu hjá þessum vinnuveitenda,
aðrir ferðast langar leiðir daglega,
klukkustundum saman, í vinnuna,
þá vinnu sem þeir sóttu áður á
reiðhjóli stutta vegalengd. Byggð-
arlag okkar hefur misst einn af
máttarstólpum sínum, við höfum
misst verkþekkingu starfsmanna,
frá forstjóranum niður í aðstoðar-
fólk. Öll störfin vora okkur jafn
mikilvæg, jafnt þeim sem sinntu
þeim sem okkur hinum. Hvað ger-
ist svo þegar fólk fer að sækja
vinnu langa leið? Það sem gerist
er að fólk hefur ekki tíma né krafta
til annarra þaifra hluta. Áður var
fólkið virkt í daglegu lífi á staðn-
uin. Það sat í stjómum félaga og
tók þátt í starfi þeirra, það gat
sinnt börnum sínum betur. Þetta
litla samfélag tapaði miklum verð-
mætum þegar fyrirtækið var lagt
niður. Hver tekur ábyrgð á þessum
mistökum? Að sjálfsögðu enginn.
Hagfræði er ekki einungis
spurning um að hagræða, það er
svo margt annað sem taka verður
tillit til.
(Þýtt og endursagt úr
Bondevennen nr. 23-24/2001,
höfundur greinar: Erik Rörtveit).
pR€YR 10/2001 - 67