Freyr - 01.09.2001, Blaðsíða 66

þessum eiginleika kemur þá eru
það mjög margir þættir í ytra um-
hverfi lambsins, sem hafa áhrif á
þunga þess, aðrir en eigin geta þess
til vaxtar. Þar má nefna þætti eins
og aldur lambsins við slátrun, hvort
lambið er fætt og gekk með sem
einlembingur eða tvílembingur,
hvort um er að ræða hrút eða gimb-
ur, aldur móðurinnar hefur áhrif,
auk þess sem mjólkurlagni móður-
innar hefur oft ekki minni áhrif en
vaxtargeta lambsins. Margir af
þessum ytri þáttum vega jafnvel
meira en eigin vaxtargeta lambanna
í þungamun þeirra. Að leggja mat á
þungamun lamba undan einstökum
hrútunum án þess að taka tillit til
þessara ytri þátta er því yfirleitt
dæmt til að gefa ákaflega villandi
niðurstöður. Meðaltal byggt á verð-
mætum sláturlambanna, þar sem
sumir hrútanna eiga t.d eina eða
tvær einlembingsgimbrar en aðrir
ekki, er því oft dæmt til að gefa
vægast sagt villandi mynd af kyn-
bótagildi hrútanna.
Rannsóknir hafa leitt í ljós að
áhrif af mörgum þessara ytri þátta
eru mismunandi frá einu búi til
annars og frá ári til árs eins og
flestir fjárbændur þekkja mætavel.
Það skapar vandamál með að vinna
með þungaupplýsingar á þann hátt
að reyna að leiðrétta áhrif ytri þátta
með föstum leiðréttingarstuðlum,
sem samt er eðlileg fyrsta nálgun til
að fá raunhæfari samanburðartölur.
Ástæða er einnig til að muna að
jafnvel þó að allvel takist til með að
leiðrétta þungatölur lambanna
vegna áhrifa ytri þátta þá er arf-
gengi á fallþunga lambanna fremur
lágt. Það þýðir að til að fá nægjan-
lega nákvæmt mat á mun á milli
hrúta, með tilliti til vænleika lamba
undan þeim, þurfum við mun stærri
afkvæmahópa en þarf til að meta þá
þætti sem mældir eru í kjötmati.
Auðveldara að ná upp
kjötgæðum en fallþunga
með kynbótum
I þessu samhengi vil ég aðeins
vitna til reynslu af skipulegum af-
kvæmarannsóknum sem unnar
voru á þriðja áratug sl. aldar í fjár-
ræktarfélögum víða um land. Þar
var leitast við að leggja sameigin-
legt mat á þunga og kjötgæði hjá
afkvæmum hrútanna sem í rann-
sókn voru. Ég tel mig þekkja allvel
til þessara rannsókna, framkvæmd-
ar þeirra og þeim árangri sem þær
skiluðu. Óumdeilanlegt er að á
mörgum búum víða um land náðu
bændur umtalsverðum árangri við
að bæta kjötgæði. Þar voru áherslur
á vaxtarlag og fitusöfnun talsvert
breytilegar, bæði milli svæða og
búa, en í báðum þáttum náðist um-
talsverður árangur. Hins vegar tel
ég að erfitt sé að benda á dæmi um
hliðstæðan árangur hvað varðar
fallþunga lamba. Bestur dómur um
slíkt fæst þegar gripir frá þessum
búum fara til kynbóta á önnur bú
og önnur landsvæði en dæmi er um
það gagnvart mörgum af þessum
ræktunarbúum. Þar hafa yfirburðir
í kjötgæðum margoft komið skýrt
fram. Hliðstæð áhrif í fallþunga
lamba hefur verið miklu erfiðara að
greina.
Alltaf komu þó fram einstakir
hrútar sem skiluðu óhóflega léttum
lömbum. Þannig gripir eru ætíð að
koma fram í ræktunarstarfinu og er
mikilsvert að þeim sé fargað strax.
I þessum rannsóknum voru gerðar
verulegar kröfur um samanburðar-
hæfni hópanna og gagnvart þunga-
upplýsingum var megináhersla
lögð á fallþungaupplýsingarnar
sem fengust hjá samanburðarhæf-
asta flokki afkvæmanna, tvflemb-
ingshrútunum.
Eigi að fara út í skipulegar af-
kvæmarannsóknir á hrútum sem
feðrum sláturlamba þar sem gerð
væri krafa um nægjanlega ná-
kvæmt mat, bæði á þunga og gæða-
þætti, yrði því að vinna með miklu
stærri afkvæmahópa en gert er í
kjötgæðarannsóknunum sem nú
eru í gangi. Slíkt er að sjálfsögðu
mjög verðugt og nauðsynlegt verk-
efni á þeim fjárbúum sem hafa það
margt fé og aðstöðu til slíkrar
vinnu en ljóst er að þannig rann-
sóknir verða aldrei eins víðtækar
og núverandi rannsóknir vegna
kjötgæða.
í ræktunarstarfinu erum við að
leita að þeim einstaklingum sem
við teljum að skili mestum kostum
til afkvæma sinna. Það verður best
gert með því að reyna að fá sem ná-
kvæmast mat á þá eiginleika sem
við ætlum að beina athygli okkar
að. Þegar unnið er með fleiri eigin-
leika er mat hvers og eins síðan
vegið saman í eina heildareinkunn
með þeim vægistuðlum sem við
teljum að hverjum eiginleika beri í
framtíðinni.
Ljóst er að dilkakjöt verður í
framtíðinni í enn meiri samkeppni
við annað kjöt á markaði. Við höf-
um engin rök sem benda til annars
en að við sjáum hér á landi líkar
kröfur og í öðrum löndum á næstu
árum. Neytendur eru að kaupa
vöðva og vilja því meiri vöðva í því
kjöti sem þeir kaupa, þeir vilja
einnig minni fitu. Einnig er ljóst að
vaxandi hluti framleiðslunnar kem-
ur á borð neytenda sem unnin vara.
Til að bæta nýtingu á dilkakjöti í
vinnslu er mikilsvert að fá þyngri
skrokka með minni fitu en við höf-
um hjá íslenskum dilkum í dag.
Þetta kallar á að við leggjum
áfram áherslu á kjötgæði í ræktun-
arstarfmu. Þar hefur reynslan þegar
sýnt okkur að við getum náð um-
talsverðum árangri með skipuleg-
um afkvæmarannsóknum hrútanna
með líku sniði og unnar hafa verið
frá 1998. Við mat á niðurstöðum
hvet ég bændur til að skoða þær
með mismunandi vægi á gerð og
fitu á bilinu 30-70%. Verðmætustu
einstaklingamir eru að sjálfsögðu
þeir sem sameina yfirburði beggja
þátta, en það em þeir sem sýna yf-
irburði við breytilegt vægi eigin-
leikanna. Því miður er almennt
samband eiginleikanna í stofninum
neikvætt en við höfum góðu heilli
talsverðan fjölda gripa sem sam-
eina kosti í báðum þáttum. Þessa
gullmola þarf að finna og nota til
að móta stofninn til framtíðar.
Eins og ég nefndi hér að framan
66 - FR6VR 10/2001