Freyr - 01.03.2004, Blaðsíða 28

Ræða Ara Teltssonar við
setningu búnaðarþings 2004
Nýkjörnir Búnaðarþings-
fulltrúar koma nú sam-
an til fyrsta Búnaðar-
þings þriggja ára kjörtíma.
Þeir 49 fulltrúar, sem hér eru
saman komnir, eru annars veg-
ar kjörnir á grunni búnaðar-
sambanda og hins vegar af bú-
greinasamtökum. Fyrirkomu-
lag kjörsins á að tryggja að
sjónarmið jafnt landshluta sem
búgreina eigi sér málsvara á
þinginu. Við verðum þó að
muna að Búnaðarþing er þing
heildarsamtaka íslenskra
bænda og á því sem slíkt að
bera hagsmuni og þarfir
bændastéttarinnar sem heildar
fyrir brjósti.
Undanfarin ár hefur veðurfar
verið tiltölulega hlýtt miðað við
meðaltal síðustu áratuga. A nýaf-
stöðnu Fræðaþingi landbúnaðar-
ins kom fram að spáð er að sum-
arhiti hérlendis hækki enn um
eina til tvær gráður á næstu 50 ár-
um, auk þess sem styrkur koltví-
sýrings í andrúmsloftinu mun
hækka. Öryggi þessarar spár er
talið yfir 90% sem hvetur til að
þau tækifæri, sem landbúnaðurinn
fær við breytt veðurfar, séu rædd
og nýtt eftir föngum og er það á
dagskrá þingsins.
Þótt við nýtum okkur tækifæri
samfara breyttu veðurfari verðum
við að hafa í liuga að vandamál
kunna einnig að fylgja, m.a. með
sneggri veðurbreytingum og harð-
ari veðrum hérlendis. Þá er það
mat þeirra sem gerst þekkja að
hnattræn áhrif veðurfarsbreyting-
anna séu mjög neikvæð. Talið er
að þessar breytingar séu af manna
völdum og okkur sem öðrum
þegnum þessa heims ber að haga
gerðum okkar þannig að sem
minnstar breytingar verði á loft-
hjúpi jarðar.
Sala búvara
A nýliðnu ári var sala búvara
meiri en verið hefur nokkru sinni
hérlendis. Einkum jókst sala á
kjöti og varð magnaukning um
6% á ársgrunni. Sú aukning var
raunar öll í hvítu kjöti en sala þess
jókst um nær 14%. Framleið-
endaverð alls kjöts lækkaði milli
ára þannig að bændur fengu um
350 milljónum kr. minna í heild
fyrir kjötframleiðslu ársins 2003
miðað við árið á undan. Þannig
hafa bændur landsins þurft að
tjármagna af eigin fé og launahlut
sinum allan kostnað og vinnu við
þá 1200 tonna framleiðsluaukn-
ingu sem varð á árinu 2003. Þar
við bætist svo að sláturleyfíshafar
og vinnsluaðilar töpuðu einnig
verulegum fjármunum vegna of-
framboðs og undirboða á markaði
þannig að í heild var árið landbún-
aðinum erfiðara en mörg undan-
farin ár. Við hljótum því að spyrja
okkur hvort unnt hefði verið að
sjá atburðarásina fyrir og lág-
marka skaðann og einnig hvað
læra megi af þessari dýrkeyptu
reynslu. Orsakavaldar virðast
einkurn tveir. Annars vegar að al-
gjörlega óheft samkeppni á bú-
vörumarkaði er vegna langs fram-
leiðsluferils dæmd til að leiða af
sér miklar verðsveiflur og lágt
meðalverð. Hins vegar liggur fyr-
ir að aðgengi að lánsfjármagni til
kjötframleiðslu hefur verið of
auðvelt og lánastofnanir annað
hvort hafit óraunhæfar eða engar
hugmyndir um möguleika kjöt-
markaðarins.
Lífskjör hérlendis hafa batnað
verulega á síðustu árum, mælt
sem hlutfall breytinga launavísi-
tölu og neysluvísitölu. Þótt kjör
margra bænda hafi vissulega einn-
ig batnað hafa þeir þó dregist aft-
ur úr í launakapphlaupi þjóðfé-
lagsþegnanna. Margt veldur því.
I harðnandi samkeppnisum-
hverfi er staða smáfyrirtækja, sem
búin okkar vissulega eru, oft erfið
þegar kemur að markaðssetningu
afurðanna. Þetta hafa bændur í ná-
grannalöndunum reynt að leysa
með öflugum samvinnufélögum
sem annast vinnslu og sölu afurð-
anna. Mjólkurframleiðendur hér-
lendis hafa valið þetta félagsform
í rekstri afurðastöðva með góðum
árangri en samvinnufélög hafa
verið á undanhaldi í annarri af-
urðameðferð.
Þá er það einnig ljóst að tækni-
framfarir og stækkun rekstrarein-
inga hafa aukið búvörufram-
leiðslu í hinum vestræna heimi
svo að offramboð er þar á mörg-
unr búvörum. A slíkum markaði
er erfitt að ná viðunandi verði.
Þjóðir Vestur-Evrópu hafa stutt
landbúnað sinn umfram flesta
aðra til að mæta háum fram-
leiðslukostnaði. Þessi stuðningur
hefur í vaxandi mæli orðið versl-
unarvara sem dregur úr gildi hans
til lækkunar á framleiðslukostnaði
ogjöfnunar kjara.
Eg hef átt þess kost á undan-
fömum ámm að fylgjast með þró-
un landbúnaðar í nágrannalöndum
okkar, ekki síst í Danmörku, Sví-
þjóð og Þýskalandi, sem em með-
al stærri búvöruframleiðenda inn-
128 - Freyr 2/2004