Prentarinn - 01.01.1968, Blaðsíða 17

Á árunum 1891—1894 gaf hann út blað í
Reykjavík, er nefndist Landneminn. Flutti það
nær eingöngu fréttir frá Kanada og Islending-
um vestan hafs. Baldvin mun hafa leiðbeint
um 7000 íslendingum til Winnipeg. Árið 1913
lætur hann af ritstjórn Heimskringlu, og selur
um leið útgáfuréttinn og prentsmiðjuna hluta-
félaginu Viking Press, sem síðan sá um útgáf-
una.
Nú sezt séra Rögnvaldur Pétursson í rit-
stjórasessinn, en unir þar aðeins eitt ár. Hann
var um langt árahil einn fremsti leiðtogi Vest-
manna, m. a. höfuðklerkur Únítarasafnaðar-
ins, forseti Þjóðræknisfélags Islendinga og
ritstjóri tímarits félagsins til dauðadags.
I hópi síðustu ritstjóra Heimskringlu voru
Gunnlaugur Tryggvi Jónsson, síðar ritstjóri
Islendings á Akureyri, og Sigfús Halldórs frá
Höfnum, ritstjóri Nýja dagblaðsins í Reykja-
vík um skeið. Síðasti ritstjóri Heimskringlu
var Stefán Einarsson. Séra Rögnvaldur Pét-
ursson lýsti honum á þennan veg: „Hann er
prúðmenni hið mesta og hinn einlægasti Is-
landsvinur.“
Áður er getið nokkurra helztu stofnenda
Lögbergs, en fyrsti ritstjóri blaðsins var Einar
Hjörleifsson. Það hóf göngu sína 14. janúar
1888, og var á tímabili stærsta blaðið, sem út
kom á íslenzku. Talið er, að Einar hafi mótað
blaðið frá byrjun, ekki sízt að frágangi og rit-
hætti. Lögbergi var ætlað „að leiðbeina ís-
lendingum í atvinnumálum, menntamálum og
stjórnmálum,“ segir í stefnuskrá þess. Ohætt
er að láta trúmálin fljóta með, því ósjaldan
munu þau hafa fyllt dálka Vesturheimsblað-
anna. Einar er ritstjóri blaðsins í sjö ár,
nema hvað Jón Ólafsson tekur við ritstjórn-
inni skamma hríð árið 1890. Aðrir ritstjórar
hafa verið Sigtryggur Jónasson, Magnús Páls-
son, Stefán Björnsson, Sigurður Júlíus Jó-
hannesson, Kristján Sigurðsson, J. J. Bíldfell,
Einar Páll Jónsson og Ingibjörg Jónsson. Þau
Einar Páll og Ingibjörg hafa einna lengst og
bezt þjónað íslenzka málstaðnum í Vestur-
heimi — í hálfa öld samanlagt — hann sem
meðritstjóri frá 1917—27 og síðan aðalrit-
stjóri til dauðadags. Þá tekur Ingibjörg ein
við ritstjórninni, og stýrir hún nú báðum
„stórveldunum" — Lögbergi-Heimskringlu ■—-
af mikilli röggsemi. Ingibjörgu hefur verið
mikil stoð að ýmsum góðum drengjum, sem
lagt hafa henni lið í baráttunni að viðhaldi
íslenzkrar tungu og þjóðernis í Vesturheimi,
og eru dr. Richard Beck og Haraldur Bessason
prófessor fremstir í þeim hópi, að ógleymdum
dr. P. H. T. Thorlakson, hinum viðkunna
skurðlækni Vestmanna, sem með ráðum og
dáð hefur stutt íslenzku blaðaútgáfuna og aðra
menningarviðleitni íslendinga í Vesturheimi
í áratugi.
Um ritstjórn Einars P. Jónssonar farast dr.
Richard Beck svo orð: „ . . sætir það furðu,
hver bókmenntabragur er á mörgum ritstjórn-
argreinum hans, ekki sízt þeim, sem fjalla um
menningarmál, svo sem bókmenntir og listir,
íslenzkar menningarerfðir, hugsjónir og lífs-
viðhorf.“
Einar var mjög listrænn maður. „Hann er
sönghneigður, hefur eitthvað fengizt við tón-
smíðar og er ágætur organleikari. Heiðurs-
sess skipar hann á skáldabekk Vestur-Islend-
inga, og hafa ekki aðrir hér kveðið mýkri
kliður eða fágaðri en hann,“ segir dr. Tryggvi
J. Oleson. E. P. J. yrkir á Islendingadag 1937:
„Áttavilltur íslendingur
enginn sé í dag.
Æðaslögin enn hin sömu
undirspil og lag.
Við oss blasir móðurmyndin
minjadjásnum sett.
Þennan dag er austrið eina
áttin, sem er rétt.“
Tímarit Þjóðrœknisfélagsins, sem gegnt hef-
ur mikilvægu hlutverki í menningarbaráttu ís-
lendinga vestan hafs, verður fimmtíu ára á
næsta ári. Ritstjórar þess hafa verið séra
Rögnvaldur Pétursson, Gísli Jónsson prentari
og Haraldur Bessason prófessor. I höndum
hins unga prófessors, sem er sívakandi og sí-
starfandi að málefnum íslendinga, ætti Tíma-
ritið að geta lifað enn um langan aldur við
hlið Lögbergs-Heimskringlu; a. m. k. fagnað
aldarafmæli íslenzku byggðannaí Nýja-íslandi
árið 1975, án þess að rifa seglin neitt verulega.
PRENTARINN
15