Árbók VFÍ - 01.06.1992, Síða 271
Stíflugerð við Blönduvirkjun 269
jafnstórt á alla kanta. í flestu íslensku bergi er hlut-
fallslega lítið um slíka steinalögun, þótt það fari eftir
berggerð. Þetta á einkum við straumflögótt þóleiítbas-
alt, eins og unnið var vegna Blöndustíflu, og súrara
berg sem er þekkt fyrir að klofna í flögur. I ólivín bas-
alti má vænta hærra hlutfalls af nokkuð teningslaga
steinum og var svo í námunum sem unnar voru vegna
Gilsárstíflu.
í Blöndustíflu þurfti um 84.000 m3, eða um 25% af
unnu grjóti úr grjótnámu að uppfylla þessa kröfu um hlutfallsstærð. Fljótlega eftir að grjót-
vinnsla hófst taldi verktakinn sýnt að ekki yrði unnt að ná nægilegu magni af slíku grjóti úr
námunni, auk þess sem ógjömingur var að flokka það frá öðru. Til að meta lögun grjótsins
réðst verkkaupi í umfangsmiklar mælingar á því og voru 260 steinar á stærðarbilinu 0,2-1,5 m
(meðallengd þriggja ása) mældir. Niðurstaðan kemur fram í töflu 5.
Að fengnum þessum upplýsingum var krafan um stærðarhlutfall steina rýmkuð í 1:3 þar
sem aðeins 10% steinanna uppfyllti tilsetta kröfu um hlutfallsstærð. Þetta var m.a. gert í ljósi
þess að stærð steina í viðkomandi fyllingarflokkum hafði verið aukin og var hún rýmkuð enn
frekar eftir þetta, þótt ekki hafi það verið gert með formlegum hætti. Önnur forsenda fyrir
niðurfellingu hlutfallskrafnanna voru strangari kröfur eftir en áður til skorðunar steina homrétt
á fláa fyllingarinnar.
5 Efnisvinnsla fyrir Gilsár- og inntaksstíflu
Yfirlit yfir nýtingu efnisnámanna fyrir Gilsár- og inntaksstíflu er sýnt á mynd 7. Þar sést hver
var hlutfallsleg nýting efnistöku í hin mismunandi lög stíflanna úr aðrennslisskurðinum og úr
grjótnámunum tveim, Eiðsstaðanámu og Eldjámsstaðanámu.
Gröftur úr aðrennslisskurði varð 380.000 m3. Af því tókst að nýta 230.000 m3 sem fyllingar-
efni í stíflurnar, eða 60% af greftinum, sem hlýtur að teljast mjög gott. Meginhlutinn fór í
stoðfyllingar eða 150.000 m3, þar af var 90.000 m3 sandsteinn og jökulberg í stoðfyllingarflokk
(3B), en 60.000 m3 var sprengt og rippað basalt. Vinnsla stoðfyllingarefna og grófsíu sem kom
úr skurðinum var á engan hátt frábrugðin venjulegum skurðgrefti og var efninu keyrt beint í
stífluna, enda reynt að fella gröftinn sem best að vinnu í stíflunni.
Verktakinn hafði uppi áform um að fara eins að með vinnslu jökulruðnings í skurðstæðinu
sem nýtilegur væri í þéttikjarna stíflunnar. Hugmyndin fólst í að grafa jökulruðninginn upp
með stórri gröfu beint á flutningatæki og samtímis bæta í hann vatni til að uppfylla tilgreint
rakastig. í raun þýddi þetta að ef auka ætti rakastig efnisins um 3% þurfti að bæta í 20 tonna
hlass rúmlega 500 1 af vatni. Þetta var reynt og bar ekki tilætlaðan árangur.
Horfið var frá að nota gröfu í kjarnanáminu enda þurfti að brjóta jökulruðninginn niður þar
sem hann var talsvert kögglóttur (samlímdur) einkum er neðar dró í námunni. Jökulruðninginn
varð að skafa upp í þunnum lögum með jarðýtu og væta hann jafnóðum við ýtutönnina. Mis-
brestur vildi verða á að jökulruðningurinn væri nægilega vættur við uppýtinguna og átti þá að
bæta úr því með viðbótarvökvun úti á stíflunni. Reynslan hefur sýnt að slíkt verklag gengur illa.
Ef kjamavinnsla á að skila tilætluðum árangri er hagkvæmast að fullvinna efnið í kjarna-
námunni. í þessu felst að því verður að ýta upp á þann hátt sem tryggir rétta og jafna korna-
Lengd /þykkt Rúm- mál % Lengd /þykkt Rúm- mál %
< 1,5 10 <3,0 73
<2,0 32 <3,5 87
<2,5 58 <4,0 97
Tafla 5 Niðurstöður mœlinga á lögun
grjóts.