Árbók VFÍ - 01.06.1992, Page 278
4-6
Páll Imsland
Strandflóð við Suðvesturland
Um tíðni þeirra og hugsanlegar orsakir
1 Inngangur
Hinn 9. janúar 1990 varð mikið flóð við suðurströndina, sem er mörgum enn í fersku minni,
enda var það afdrifaríkt fyrir marga einstaklinga og kostaði þjóðfélagið háar fjárhæðir.
Bótagreiðslur úr sjóðum Viðlagatryggingar Islands námu 91 m.kr. og þó bæta þeir einungis
brunatryggðar eignir, veitu og hafnarmannvirki í svona tilvikum. Hafnarmannvirki á
Stokkseyri og Eyrarbakka voru þó ekki bætt í þessu tilviki vegna þess að þær hafnir hafa í raun
verið aflagðar eftir að Óseyrarbrú á Ölfusá var tekin í notkun haustið 1988. Hversu háum
upphæðum óbætt tjón námu, veit enginn með vissu, en öruggt mál er, að það eru umtalsverðar
upphæðir. I þessu skaðaflóði skemmdist t.d. nokkuð af bílum og lfklega hafa þeir flestir verið
ótryggðir gagnvart svona tjóni.
I kjölfar þessa flóðs voru sjóvarnargarðar endurnýjaðir. A Stokkseyri og Eyrarbakka voru
byggðir algjörlega nýir garðar. Nýju garðarnir eru gjörólíkir hinum eldri, mörgum sinnum
efnismeiri. Alls eru þeir 2,7 km að lengd. Hæð þeirra er um 8-10 m yfir sjávarmál og 2-4 m
yfir umhverfið innan garðsins. Breidd þeirra nemur um 12-15 m við jörð og 2-4 m efst. Þeir
eru byggðir úr sérvöldu stórgrýti, sem sótt er í hraun vestan við Ölfusá, um 16 km frá Stokks-
eyri og 10 km frá Eyrarbakka. Heildar-
rúmmál efnis í görðunum er 95 þúsund m3
og kostnaður við gerð þeirra 105 m.kr.
Eldri garðar á þessum stöðum eiga sér
langa sögu. Þeir voru byggðir smátt og
smátt allt frá árinu 1787. Þessir gömlu
garðar voru að mestu leyti byggðir úr
tiltæku efni á staðnum og voru rúmlega
mannhæðar háir þar sem þeir voru hæstir.
2 Landnot í vörn
Flóðið 9. janúar 1990 er ekki hið fyrsta
sem skellur á strönd Suðurlands. Nýlega
samandreginn flóðaannáll (Páll Imsland
og Þorleifur Einarsson 1991), sýnir að á
þessari öld hafa orðið alls 54 flóð er skaða
hafa valdið á landinu. Af þessum flóðum
voru einungis 17, eða rúm 30%, sem ekki
ollu usla við Suðvesturland (frá Dyrhóla-
Páll Imsland lauk B.S. prófi í jarðfræði frá H.í.
1973 og Dr. Sci. prófi 1985 frá sama skóla. Páll
var styrkþegi Norrænu eldfjallastöðvarinnar
1973-1976 og hafði þar rannsóknaraðstöðu til
1988, styrktur af ýmsum aðilum. Helstu rann-
sóknarsvið voru jarð- og bergfræði Jan Mayen
og þróun aðferða við kortlagningu á hættu sem
stafar af eldvirkni á íslandi. Hann er sérfræð-
ingurá Raunvísindastofnun H.í. frá 1991 með
rannsóknarsvið í náttúruvá. Hann var stunda-
kennari í jarðfræði við M.H. 1972-1973 og hefur
verið stundakennari við
jarðfræðiskor H.í. af og til
síðan 1973 með kennslu í
kristalla- og steindafræði,
bergfræði, vettvangsskoð-
un, eldfjallafræði og strúkt-
úrjarðfræði. Páll ritstýrði
Náttúrufræðingnum árin
1989-1991.