Bændablaðið - 20.04.2011, Page 26

26 - Sauðfjárræktin BLAÐAUKI BÆNDABLAÐSINS 20. APRÍL 2011
Gunnar Þórarinsson og
Matthildur Hjálmarsdóttir reka
öflugt fjárbú að Þóroddsstöðum
í Hrútafirði þar sem þau tóku
við búrekstri af foreldrum
Gunnars árið 1998. Þetta bú
hefur á síðustu árum verið í
hópi afurðamestu búa landsins.
Haustið 2010 voru reiknaðar
meðalafurðir eftir ána 33,4 kg.
Áður en Gunnar og Matthildur
tóku við búskapnum hafði
Gunnar í meira en áratug starfað
sem héraðsráðunautur í Vestur-
Húnavatnssýslu. Bændablaðið
sótti þau heim í síðustu viku
með Jón Viðar Jónmundsson,
landsráðunaut Bændasamtaka
Íslands, sér til fulltingis.
Samkvæmt niðurstöðum fóstur-
vísatalningar bera 360 ær í vor á
Þóroddsstöðum og 74 gemlingar.
Níu voru geldir af gemlingunum
og einn er búinn að láta. Frjósemin
er tæplega 2,1 lömb á hverja á. Af
þeim 73 gemlingum sem eiga að
bera eru 30 með tvö og einn með
þrjú lömb.
Fóðrun
„Við gefum vothey annað málið
allan veturinn, frá því ærnar koma
inn í lok nóvember og þar til þær fara
út að vori, og rúlluhey í hitt málið.
Ærnar voru flokkaðar niður strax
eftir fósturtalninguna sem var 22.
mars. Þá settum við þrílemburnar og
fjórlemburnar sér og einnig einlemb-
urnar. Þá tókum við líka frá þær 39 ær
sem héldu við sæðingunum og sem
eiga að bera rétt fyrir mánaðamótin,
hinar byrja um viku seinna,“ segja
þau. „Við erum alveg hætt að fóðra
ærnar á kjarnfóðri. Gemlingarnir
hafa síðan í byrjun febrúar fengið
Eftir fósturtalningu hafa einlembdu
gemlingarnir fengið um 30 gr á dag
og þær tvílembdu um það bil 60 gr.
Undanfarin ár höfum við ekki gefið
kjarnfóður eftir burð en í vor stefnir
í að við þurfum að láta einhverja
gemlinga ganga með tvö lömb og
ær með 3 lömb og verða þeim gefin
féð hefur aðgang að saltsteinum og
fötum með steinefnablöndu á meðan
það er inni.“
Vinnulag á sauðburði
„Sauðburðurinn fer allur fram í einu
húsi og er sólarhringsvakt yfir þessu.
Þegar maður sér að ærnar ætla að
fara að bera, að þær eru komnar með
góða lambsótt, þá eru þær teknar inn
í rúmgóða stíu og látnar bera þar.
Þegar þær eru bornar er þrengt að
þeim, þær settar í um tveggja fer-
metra stíur og látnar vera þar þar til
lömbin eru orðin þurr. Það er oftast í
kringum einn sólarhring sem þær eru
látnar vera svona einar áður en þær
eru settar tvær og tvær saman, í þrjá
til fjóra daga, í um tveggja fermetra
stíur. Þá eru þær settar saman fjórar
og fjórar, en aldrei í stærri hópa á
húsi.“
Burðurinn
„Yfirleitt eru ekki vandamál með
vanhöld – ekki út af burðarerfið-
leikum. Það er breytilegt á milli ára
hve vanhöld eru mikil. Síðastliðin
tvö ár hefur ekki margt verið dauð-
fætt. Við reynum að grípa inn í eins
fljótt og hægt er með burðaraðstoð.
Við metum það bara í hverju tilfelli
hvenær þörf er á hjálp en reynum að
draga ekki of lengi að skoða hvort
eitthvað sé að.“
Slefa
„Við tökum á slefu með ströngu
eftirliti og AB-mjólk. Við gefum
þegar þau eru nýfædd og svo er eftir-
lit tvisvar á sólarhring svona fyrstu
tvo sólarhringana. Ef þau eru veik
sem oftast, þangað til þau eru orðin
góð. Þetta hefur reynst okkur duga
í það minnsta jafnvel og sýklalyf.
Þegar öll lömbin eru komin hjá ánni
fá þau AB-mjólkina og eru síðan sett
í minni stíu og allt skráð.“
Vanið á milli
„Við höfum gert það nokkur undan-
farin ár að safna legvatni. Þegar
einlemba fær sótt er hún tekin frá
og þá fer eftir því hvað er til af
lömbum hvernig við forgangsröðum;
hvaða lamb er fyrst tekið til að venja
undir. Yfirleitt reynum við, ef hægt
er, að taka lömbin sem á að venja
klukkutímum áður, til að þau séu
svöng þegar kemur að því. Svo er það
reyndar svolítið mismunandi hvað
þær eru fljótt tilbúnar að taka lömb.
Oftast er það þó þannig að þær vilja
fá fósturlambið þegar fer að sjást í
lambið þeirra. Þá eru t.d. tvö lömb
tekin saman, sem eru kannski í minna
lagi, þau böðuð og svo er makað á
þau legvatni. Svo tekur hún við þeim,
en hennar lamb er þá vanið undir
næstu einlembu sem ber. Ef tvílemba
missir annað lambið venjum við
nánast alltaf tvö undir hjá henni og
setjum þá hennar lamb undir aðra á.
Að ætla að venja eitt lamb undir á
móti er mjög erfitt – nánast útilokað.
Þetta eru alltaf einhverjir tugir sem
Við erum með aukahúsnæði
þar sem við getum verið með 100
lambær og gætum því fræðilega
látið allt bera inni. Hin síðari ár
höfum við sem betur fer ekki þurft
á því að halda. En ef þess þyrfti þá
höfum við líka aðra flatgryfjuna
upp á að hlaupa.“
Settar út
„Við reynum að setja ærnar út þegar
lömbin eru vikugömul , eftir vikuna
fer að verða erfiðara að hafa þau inni.
Við sprautum öll lömb með bland-
aða bóluefninu áður en þau fara út.
Lömbin og ærnar fá þá líka lang-
kindur saman út í hólf heima við fjár-
húsin og höfum þær þar í 2 sólar-
hringa en eftir það fara þær á beit,
ýmist á tún eða úthaga. Gemlingar
og tvævetlur eru hafðar saman og er
beitt á önnur tún og úthaga en eldri
ánum fyrstu vikurnar úti. Þeim er
gefið hey þar til beit er orðin næg,
stundum fram í miðjan júní. Þær
sem fara út eftir að úthagi byrjar að
grænka fara beint úr hólfunum við
húsin í úthagahólfin. Þær eru þar
í nokkra daga áður en við hleypum
þeim lengra – alveg í frjálsræðið.“
Þegar út er komið
„Um þriðjungur fer á afrétt og aðal-
lega er það yngra féð. Að hluta til
skýrist það af því að við höfum verið
með yngra féð hér heima við. Einnig
er það þannig að þegar eldri ærnar
fara út úr hólfunum, þegar það fer að
gróa, þá eru þær bara farnar og við
náum þeim ekki heim. Það eru ekki
fjárheldar girðingar hér fyrir ofan og
féð kemst um allan Hrútafjarðarháls.
Um 20. júní, undanfarin ár,
höfum við byrjað að flytja féð á heiði
og höfum þá byrjað á því fé sem er
neðan vegar, því þar er frekar þétt
á því. Oftast dregst það fram eftir
júnímánuði og jafnvel fram í byrjun
júlí að klára að flytja á heiðina, því
það passar yfirleitt að það er komið
að slætti þegar heiðin er opnuð og þá
látum við heyskapinn hafa forgang.
Allt féð er haustrúið en þegar
snoðið er klippt eru ærnar hálf-
rúnar en hreinsað alveg af gemling-
unum. Við gerum það í það minnsta
fyrir sálina í okkur að skilja eftir
aftaná ánum, kannski erfitt að segja
nákvæmlega til um það hvað þetta
gerir mikið gagn fyrir þær.“
Ráð um þrif á gólfum og
steinefnafötur
Matthildur lumar í lok samtalsins
á ráðum sem hún vill leyfa fleirum
að njóta. „Nágranni okkar fann upp
á góðri aðferð til að þrífa krærnar á
sauðburði. Best er auðvitað að smúla
gólfin með háþrýstidælu, en það er
kannski ekki alltaf hentugt þar sem
drullan vill spýtast út um allt. Þá er
gott að saga plasttunnu í tvennt og nota
efri hlutann á tunnunni þannig að hún
liggi á gólfinu og svo er smúlað inn
í tunnuna. Þannig er hægt að smúla
innan um lambféð og sáralítið slettist
og spýtist af gólfinu.
Föturnar með steinefnablönd-
unni festum við á milligerðirnar
þannig að opið vísi inn í króna.
Þannig haldast þær hreinar og
ærnar virðast nýta sér þetta enn
betur en ef þetta er látið standa í
krónum þar sem það vill skitna.“
/smh
Heimsóknir á fjárbú í Vestur-Húnavatnssýslu
Þóroddsstaðir í Hrútafirði
Á Þóroddsstöðum eru tvær flatgryfjur. Gunnar og Matthildur gefa vothey annað málið allan veturinn.
Gunnar Þórarinsson og Matthildur Hjálmarsdóttir reka öflugt fjárbú að Þóroddsstöðum í Hrútafirði. myndir | smh
Bændurnir og Jón Viðar ræða skipulagningu á sauðburði.