Fréttatíminn - 20.09.2013, Page 65

íslenskt grænmeti
Sölufélag garðyrkjumanna hauSt 2013
Það hefur oft gengið betur hjá okkur, veðráttan hefur sett strik í reikninginn þetta árið. Það hefur verið mjög mikil
úrkoma og lítil sól og lítur út fyrir að uppskera
verði langt undir meðallagi“, segir Hrafnkell
Karlsson bóndi á Hrauni í Ölfusi og formaður
Félags gulrófnabænda. Hann og kona hans
Sigríður Gestsdóttir hafa ræktað rófur frá
árinu 1975. Þau hjón stofnuðu rekstrarfélagið
Hraunsós um jörðina og fleiri eignir árið
2002. Þau rækta hross og einnig er töluverð
trjárækt á jörðinni. Einnig hafa þau nytjað söl
eins og gert hefur verið á jörð þeirra frá alda
öðli. Þau fást í verslunum í Reykjavík, Selfossi,
Vestmannaeyjum og víðar, en einnig eru söl flutt
út til Danmerkur.
Talið er að Hraun hafi byggst upp á 12. – 13.
öld og er jarðarinnar getið í rituðum heimildum
um 1400. Til eru sagnir um átök sem urðu á
Hrauni 1502, þegar Lénharður fógeti var veginn
þar. Hrafnkell er fæddur og uppalinn á Hrauni
og hafa forfeður hans í beinan karllegg búið
á Hrauni frá því laust eftir aldamótin 1800.
Sigríður er fædd og uppalin á Selfossi, en er
ættuð úr Landsveit og Ásahreppi í Rangárþingi.
Hrafnkell og Sigríður hófu bússkap á Hrauni
árið 1973.
Rófur hafa verið ræktaðar á Hrauni um
áratugaskeið. Undanfarin ár hefur uppskeran
verið frá 100 og upp í tæplega 200 tonn á ári.
Nú telur Hrafnkell að uppskeran nái vart 100
tonnum.
„Við erum með tvo stofna af rófum,
Sandvíkurrófu, sem er upprunninn frá
Kálfafellsrófunni, sem er íslenskt afbrigði, en
einnig ræktum við stofn sem upprunninn er frá
norður Noregi“, segir Hrafnkell. Sandvíkurrófan
er mjög bragðgóð. Hún er ljósari en norska
afbrigðið, sem er gulleitt. Fullkomnar
kæligeymslur eru notaðar á Hrauni, sem reistar
voru fljótlega eftir að rófnarækt hófst.
Rófan hefur mikla þýðingu sem matjurt hér
á landi því aðeins er ræktað og borðað meira
af kartöflum. Hún þroskast ágætlega í íslensku
loftslagi og geymist auk þess vel. Ræktun og
neysla rófu er mest í löndum norður Evrópu og
helst á Norðurlöndum. Hún er stundum kölluð
kálrabi, en ekki má rugla þeirri nafngift saman
við hnúðkál, sem mikið er ræktað í Þýslalandi
og gengur undir nafninu kohlrabi. Íslenskar
rófur eru fáanlegan mest allt árið en framboð
fer mest eftir því hvernig til hefur tekist með
ræktun árið áður. Rófur er hægt að rækta um
allt land, þó ræktun þeirra gangi einna best á
Suðurlandi.
Fyrstu prentuðu heimildir um rófu eru
frá Sviss. Árið 1620 segir svissneskur bóndi
frá rófnarækt og tekur fram að rófan sé
upprunnin í Svíþjóð og þar vaxi hún villt.
Rófan er upprunnin á norðurslóðum og
líklega hefur hún einnig vaxið villt í Rússlandi.
Konungsfjölskyldan í Bretlandi var farin að
rækta rófur í matjurtagarði sínum árið 1669 og
um 1700 var ræktun hafin í Frakklandi. Fyrst er
getið um rófur í rituðum heimildum í norður
Ameríku árið 1817, en þar hófst rófnarækt í
stórum stíl í Illinois.
Rófan er skyld káltegundum en andstætt
þeim nýtum við ekki af henni blöðin heldur
forðarótina sem hún myndar og við köllum rófu
í daglegu tali. Rófan eða forðarótin myndast úr
þeim hluta plöntunnar sem samsvarar stöngli og
rót.
næringargildi
Rófa er mikilvæg matjurt og er rík af
vítamínum og steinefnum. Hún er stundum
nefnd „appelsína norðursins“ vegna þess hversu
rík hún er af C vítamíni. Auk þess er í henni
mikið af A vítamíni í formi karótíns. Hún er
trefjarík og hitaeiningasnauð, aðeins 49 (kcal)
í 100 gr. Hún er því upplögð sem millibiti,
seðjandi og trefjarík.
geymsla
Rófur á að geyma í kæli við hita sem næst
0° í sem mestum raka. Venjulega má draga úr
vatnstapi í geymslu með því að sveipa þær
plastfilmu. Munið að nota aðeins plast sem er
viðurkennt fyrir grænmeti og ávexti.
Hraunsós í Ölfusi
– rækta appelsínur norðursins – rófur eru seðjandi, trefjaríkar, hitaeiningasnauðar og fullar af C vítamíni
Rófa
C-vitamín bomba
Spergilkál
Gott fyrir ónæmiskerfið
Þeytingar
Drekktu
grænmetið!
Listakokkar
Höfundar uppskrifta
í blaðinu eru: nanna
rögnvaldsdóttir,
Helga mogensen og
margrét leifsdóttir.
h
a
ri
h
a
ri
El
sa
B
jö
rg
M
a
g
n
ú
sd
ó
tt
ir
geymið blaðið
hrafnkell Karlsson og sigríður gestsdóttir hafa ræktað rófur frá árinu 1975.
Kartöflur
Hitaeiningasnauðar